Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Dizel janılǵısınıń xymiyalıq quramı

Neftti aydaw usılı menen alınatuǵın, quramında altınkúkirt birikpeleri kem bolǵan dizel janılǵıları joqarı xıymiyalıq turǵınlıqqa iye boladı. Sonıń ushın olar uzaq saqlanǵanında (bes jıl hám onnan artıq) hám dvigatel cilindrlerinde isletilgeninde puwlanıw processi baslanǵanǵa shekem óz qásiyetlerin ózgertpeydi. Bul sharayatlarda quramında kóp muǵdarda olefinlar hám merkaptanlar bolǵan dizel janılǵılarına óz qásiyetlerin sezilerli dárejede ózgertedi. Bunday janılǵılardı tasıw hám saqlawda olefinlardıń oksidleniwi nátiyjesinde smala muǵdarı artıp ketedi hám filtrlar hámde forsunka tótitkishleri iynelerine otırıp, támiynlew sistemasınıń normal islewine tosqınlıq qıladı, janıw kamerasına túsiwi ese qurım payda bolıwın kúsheytiredi. Sonıń ushın dizel janılǵıları boyınsha standartlarda janılǵı quramındaǵı katalitik

kreking ónimleri, birinshi náwbette, smala muǵdarı (qısqı markalarda 100ml janılǵıda 30 mg ǵasha, jazǵı markalarda 40 mg ǵasha) shegaralanadı, ekinshi náwbette yod sanı muǵdarlanadı. Yod sanı dep, 100 ml janılǵı menen reaksiyaǵa kirisiwshi grammda ólshenetuǵın suv muǵdarına aytıladı (yod toyınbaǵan uglevodorodlar menen jedel reaksiyaǵa kirisedi). Yod sanı sonday shárayatta anıqlanadı, bunda yod tek ǵana olefinler járdeminde seziledi (regiratsiyalanadı).Olardıń muǵdarı janılǵıda qánshelli kóp bolsa, yod sanı da sonshelli úlken boladı. Bunnan yod sanı olefinler muǵdarın sáwlelendiredi hám neft óniminiń xıymiyalı turǵınlıǵın kórsetiwshi kóreatkishlerden biri esaplanadı. 100g dizel janılǵısı quramındaǵı yod muǵdarı 6g nan artpaslıǵı lazım. Merkaptanlar korrozion-aktiv elementler qatarına kiredi.

Olardıń janılǵıdaǵı muǵdarınıń artıp ketiwi plunjerlar jubın hám

forsunka detallarınıń korrozion jemiriliwiniń sezilerli (2 ese hám onnan artıq) artıp ketiwine alıp keledi (3.3- súwret). Bunnan tısqarı, merkaptanlar xıymiylıq ózgerislerdi, atap aytqanda, smala payda bolıwı menen ámelge asatuǵın oksidleniw reaksiyaların keltirip shıǵarıw qásiyetine iye bolǵanlıǵı ushın hám zıyanlı merkaptanlar forsunka zonasına túskeninde, bul jerde olefinlerden payda bolǵan smalalar menen birgelikte zulfinlı iynelerde lak plyonkasın payda etedi. Bul plyonkalar iyneleriniń asılıp qalıwına sebepshi boladı. Merkaptanlarda korrozion aktivliktiń joqarılıǵı hám xıymiyalıq turǵınlıqtıń pásligin itibarǵa alǵan halda, olardıń janılǵıdaǵı muǵdarın júdá qatań tekseriw lazım. Mıs plastinkadan ótkizilgen sınaqlardıń sıpat nátiyjeleri olardıń merkaptanlarǵa salıstırǵanda sezgirligi jeterli emesligin kórsetedi. Sonıń ushın dizel janılǵıları hám benzinlerde qosımsha ráwishte, arnawlı usıllar tiykarında, merkaptanlı altınkúkirt muǵdarın anıqlaw zárúrligi payda boladı. Merkaptanlı altınkúkirt muǵdarı janılǵıdaǵı bar bolǵan merkaptanlı altınkúkirttiń payızdaǵı úlesin ańlatadı. Merkaptanlı altınkúkirt muǵdarı benzinlerde hám dizel janılǵılarında 0,01 payızdan

artpaslıǵı lazım.

3. 3- súwret. Janılǵı nasosı plunjerlar juplıǵınıń korrozion jemiriliwine x merkaptanlardı sınaw dawamlılıǵı τ ǵa baylanıslı jaǵdaydaǵı tásiri:

1–kem altınkúkirtli janılǵı; 2 –quramında 0,025% merkaptanlar bolǵan janılǵı.