Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Dizel janılǵısınıń jabısqaqlıǵı.

Benzinli dvigateller ushın benzinniń jabısqaqlıǵı áhmiyetke iye emes, sebebi onıń jabısqaqlıǵı suwdikinen de kishi. Dizel dvigatelinde ese janılǵınıń jabısqaqlıǵı úlken áhmiyetka iye: onıń kemeyiwi de, asıwı da dvigateldiń jaman islewine alıp keledi. Jabısqaqlıq sırtqı kúsh tásirinde suyıqlıq bóleksheleri háreketlengeninde bir-birine kórsetetuǵın qarsılıq bolıp esaplanadı.

Dizel janılǵısınıń jabısqaqlıǵın belgilewshi kórsetkish kinematik jabısqaqlıq delinedi. Janılǵınıń janıw kamerasında tótigiw sıpatı kinematik jabısqaqlıqqa baylanıslı.Janılǵınıń jabısqaqlıǵı júdá úlken bolsa, ol sıypaq tótigilmeydi, puwlanıwǵa kóp waqıt kerek boladı, aqibette janılǵı shala janadı (janıp úlgermeydi), onıń sarpı artadı, qurım payda bolıwı kóbeyedi, shıǵındı gaz qarayıp shıǵadı, tútey baslaydı. Janılǵınıń jabısqaqlıǵı kishi bolsa, janılǵı nasosınıń detallarına janılǵı jaqsı súrtilmeydi, bunıń aqibetinde nasostıń plunjerli jupları

tez jelinedi. Bunnan tısqarı, janılǵı aǵımı janıw kamerasınıń ishine jetip barmaǵanlıǵı sebepli cilindrlerde aralaspa payda bolıw shárayatları jamanlasadı. Janılǵı forsunka tesikleri arqalı aǵıp shıǵıwı múmkin. Bul ese qurım payda bolıwın kóbeytiredi. Janılǵınıń aǵıp shıǵıwı hám aǵıwı sebepli onıń sarpı artadı.

Jabısqaqlıǵı ortasha bolǵan dizel janılǵısınan paydalanıw maqsetke muwapıq. Bunda janılǵı júdá mayda hám bir qıylı quramlı tamshılar kórinisinde tótigiledi, Puwlanıw, aralashpa payda bolıwı hám onıń janıw processleri jaqsılanadı. Minus temperaturada bunday janılǵınıń aǵıwshańlıǵı jaqsıraq boladı, ol qubırlar, jumsaq tazalaw filtrleri, joqarı basımlı nasoslardan ańsat ótedi. Bunnan tısqarı, ishki súykelisti jeńiwge kemrek energiya sarplanadı.

Joqarıda keltirilgen pikrler, dizel janılǵıları málim (optimal) jabısqaqlıqqa iye bolıwı lazımlıǵın kórsetedi. Temperatura ózgeriwi menen jabısqaqlıq da ózgeredi. Sonıń ushın jabısqaqlıqtıń muǵdarı kórsetiwde ol qanday temperaturada anıqlanǵanlıǵın hám kórsetiw zárúr. Mámleketlik standartı talaplarına muapıq, dizel janılǵısı ushın 20°C temperaturadaǵı jabısqaqlıq kórsetiledi. Standart talaplarına kóre jazǵı janılǵınıń jabısqaqlıǵı 3,0–6,0 mm2/s; qısqı janılǵılar ushın 1,8–3,2 mm/s; arktik janılǵılar ushın 1,5 mm²/s ǵa teń dep belgilengen.

Jabısqaqlıqtıń ósiwi janılǵınıń júrgizip jiberiw qásiyetlerine úlken tásir kórsetedi.Jazǵı hám qısqı janılǵılar jabısqaqlıǵınıń ózgeriw kórinisi

3.1­súwrette kórsetilgen.

3.1- súwret. Dizel janılǵıları jabısqaqlıǵı v onıń temperaturası t ǵa baylanıslılıǵı: 1–jazǵı janılǵı; 2 –qısqı janılǵı.

Súwretten kórinip turıptı, sıpat pasportında kórsetilgen 20°C daǵı jabısqaqlıq qansha joqarı bolsa, temperatura páseygeninde jabısqaqlıq kóp ózgeredi. Janılǵı pás temperaturalarda qoyıwlasadı, nátijede ol awır háreketlenetuǵın bolıp qaladı. Janılǵı joqarı basım astında isleytuǵın qubırlardan háreketlengeni de, onıń g qarsılıǵı keskin artıwı aqibetinde janılǵı beriwh apparatlarınıń is mólsheri buzıladı.

Janıw kamerasında janıwshı aralaspa payda bolıw procesine, janılǵı jabısqaqlıǵınan tısqarı, janılǵı tıǵızlıǵı hám betkerimlik kúshi de tásir etedi.