Ơzbekistan respublikasĺ joqarĺ HÁm orta arnawlĺ bilimlendiriw ministirligi berdaq atĺndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti algoritimlestĺRĺw hám programmalastĺRĺw texnologiyalari kafedrasĺ matematika fakultetĺ

Juwmaqlaw

Paydalanilgan a’debiyatlar

Kirisiw
Házirgi kúnde C# programmalastırıw tili joqarı basqıshlı programmalastırıw tilleri ishinde eń nátiyjeli programmalastırıw tillerinen esaplanadı. C# programmalastırıw tilinde programma dúziw ushın visual Studio. NET ortalıǵından paydalanamız. C# programmalastırıw tili obiektke mólsherlengen programmalastırıw tili esaplanadı. Bul qóllanbada C# programmalastırıw tili jáne onıń operatorları haqqında maǵlıwmatlar keltirilgen. Bilgenimizdey maǵlıwmatlardı alıw hám jazıw hár qıylı aǵıslar arqalı ámelge asıriladı. Maǵlıwmatlardı fayl aǵısları arqalı oqıw hám jazıw kútá úlken áhmiyetke iye. Sebebi eger bir maǵlıwmatlardı ekran arqalı o'qisak hám jazsak ol jaǵdayda hár sapar programmanı jumısqa tushurganda maǵlıwmatlardı qaytaldan kirgiziwge tuwrı keledi bul bolsa talay qıyınshılıqlar tuwdıradı. Bunnan tashqali nátiyjelerdi analiz qılıwda, olardı salıstırıwda da fayl aǵımı menen islew júdá kóp qolaylıqlardı alıp keledi. Birinshi bapta konsol rejimde maǵlıwmatlardı ekran arqalı kirgiziw hám shıǵarıw ámelleri kórip shıǵılǵan. C# tiliniń sintaksisi, maǵlıwmatlar tipleri haqqında maǵlıwmatlar keltirilgen. Hár bir operatordıń funksional múmkinshilikleri mısallar arqalı túsintirip berilgen. C# tilinde ańlatpa, intruksiya hám operatorlar haqqında maǵlıwmatlar keltirilgen. Tarmaqlaw, tákirarlaw operatorları hám olardı hár túrlı variantları mısallar arqalı túsintirip berilgen. Bunnan tısqarı hár bir operatordıń funksional múmkinshilikleri mısallar arqalı túsintirip berilgen. obiektke mólsherlengen programmalastırıw tilleriniń tiykarın klass quraydı. Qóllanbanıń ekinshi bapı Microsoft visual Studio 2010 ortalıǵında C# programmalastırıw tili járdeminde fayllar menen islew, olar ústinde atqarılatuǵın ámellerge arnalǵan. Bunda fayl hám kataloglar dizimi ústinde atqarılatuǵın barlıq metodlar úyrenip shıǵılǵan. Bunda fayl hám kataloglar ústinde atqarılatuǵın metodlar úyrenilinip mısallar arqalı túsintirip berilgen. Maǵlıwmatlardı faylda jazıw hám oqıw aǵısları boyınsha ámeldegi metodlar úyrenilinip mısallar arqalı túsintirip berilgen. Hár bir operatordıń funksional múmkinshilikleri mısallar arqalı túsintirip berilgen.

MySql

MySQL bul — krossplatformali programma esaplanadı, yaǵnıy birdey tipga iye bolǵan (islew texnologiyası birdey), lekin ornatiluvchi faylları azmaz basqasha bolıp tabıladı. Házirde mysql Oracle firması tárepinen islep shıǵarılıp atır, aldın Sun firmasına tiyisli bolǵan. Sol sebepli MySQL 4 talqini MySQL 5 talqinidan parıq etedi. Házirde eń sońǵı talqini 5. 6. 14 bolıp tabıladı.Hár bir programma, málim bir sanlar tiykarında talqinlarga ajratıladı. Programma atı ózgermeydi, tek sanlar ózgerip, programmanıń jańa yamasa eskiligini ajıratıp turadı. Jańa yamasa eskiligi, programmanıń dárejesin belgileydi, yaǵnıy jańa programma eskisiga qaraǵanda jańa qırları bar ekenligin ańlatadı. MySQL programması da hámme programmalar sıyaqlı óz talqiniga iye (5. 6. 14). Sonday eken birinshi nomer tiykarǵı nomer dep ataladı. Biziń jaǵdayda bul 5 nomeri. Bul nomer kamdan kem ózgeredi, tek ǵana programmanıń hasası ózgerse ózgeredi. Keyingi nomer 6, bul nomer tiykarǵı nomerge járdemshi nomer esaplanadı hám tiykarǵı nomerge qaraǵanda tezirek ózgeredi. Bunıń ózgeriwi, programmanıń islew texnologiyası azmaz ózgeriwi nátiyjesinde júz boladı. Keyingi nomer build dep ataladı. Biziń jaǵdayda bul 14 nomer. Programma islewinde qandayda bir kemshilik (bug) payda bolsa, programmistler tezde sol kemshilik (bug) ni joytıwadı hám nomerdi keyingisine ózgertirip qoyıwadı. Bunnan kórinip turıptı, olda bul nomer tez ózgeredi. Bul ózgertiw programmistler tilinde Patch dep ataladı. Óz tájiriybemdan kelip shıǵıp pikir bildirsam, hár bir jańa chiqgan Patch, eski kemshiliklerdi jónge salıw etip, jańasın payda etediMySQL tiykarınan 2 túrge bólinedi. Birinshisi, pullıq talqin bolıp, MySQL Enterprise Server dep ataladı. Bul túrinen paydalanǵande, hár jıl málim bir aqsha tólew talap etiledi. Ekinshisi, MySQL Community Server dep atalıp, biypul esaplanadı. MySQL Enterprise Serverdi MySQL Community Serverden ayırmashılıǵı, Enterprise tipi ózinde barlıq utilitlarni óz ishine aladı hám shıǵıp atırǵan barlıq jańa patch hám ózgerisler daslep sol tipiga shiǵarıladı hám talay waqıttan keyin Community tipiga shıǵadı. Odan tısqarı Enterprise tipida klaster texnologiyası da bar. Biz ushın Community tipi da jetkilikli esaplanadı hám sol tipini úyrenip baramız. MySQL Community tipining da 2 túri ámeldegi bolıp, biri Essentials (baslanǵısh ) talqini, ekinshisi Installer dep ataladı. Essential túrinde tek server ámeldegi bolıp, hesh qanday qosımsha komponenlar joq, Installerda bolsa bir neshe qosımsha komponentler ámeldegi bolıp, kólemi de úlkenlew. Essential talqini zip arxivda beriledi, Installer bolsa msi faylı kórinisinde boladı. Odan tısqarı mysql ni kóshirip alıwda, operatsion sistemanıń qaysı bitligini da inabatqa alıw kerek. Saytda da, 64 hám 32 ushın bólek mysql programmasın faylları usınıs etiledi. MySQL islewi ushın, hesh qanday Apache serveri, hesh qanday PHP kerek emes. Tek ǵana bazanı ózin úyreniwshi bolsańız, Apache PHP larni ornatpań. Bular tek tolıq sayt jaratıw ushın kerek. Tuwrı bulardıń ornatıw da qıyın emes, lekin artıqsha zatlar. Bazanı jetilisken úyrengeningizdan keyin qalǵan zatlardı ornatıp, ońlawshı fayllar arqalı bir birlerin baylanıstırıp alasız. Ya'na bir zat, kópshilik saytlarda aldın Apache qoyıng, keyin mysql hám aqırında PHP ni ornatıń degen maqalalardı ushıratıw múmkin. Ulıwma alǵanda izbe-izliktiń ulıwma ayırmashılıǵı joq, birgelikte islewse de, bular hámmesi bólek — bólek programmalar. Eger ele da mysql neligin anglay almaǵan bolsańız, aqırǵı túsindiriw gáplerin jazaman, bul — maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması bolıp, bul sistemaǵa sinonim sistema etip, Oracle, MS SQL SERvER larni mısal qılıw múmkin.

MySQL — bul eń ataqlı hám júdá kóp paydalaniletuǵın maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması (MBBT) esaplanadı. Bul sistema kútá úlken maǵlıwmatlar menen islew ushın jaratılmaǵan, kerisinshe azmaz kishi kólem degi bazalar menen úlken tezlikte islew ushın jaratılǵan. Onıń tiykarǵı islew sheńberi, saytlar esaplanadı. Házirgi kúnde júdá kóp sayt hám bloklardıń maǵlıwmatları naǵız ózi MBBT saqlanadı. Ho'sh, saytlardıń neleri bazada saqlanıwı múmkin? Daslep, maǵlıwmatlar saqlaw ushın programmistler fayllardan paydalanıwǵan, yaǵnıy fayl ashılıp kerekli maǵlıwmatlar ol jerge saqlanıp, kerekli waqıtta shaqırıp isletilingen. Keyinirek fayllardan waz keshilib (qolaysızlıqlar júzege kelgen, yaǵnıy fayldı ashıw, oqıw, jabıw,.. kóp waqtın alıp qoyǵan, ondan qıdırıw, qullası júdá kóp), maǵlıwmatlar bazasına ótilgen. Bazada sayt daǵı maqalalar, sayt paydalanıwshıları haqqındaǵı maǵlıwmatlar, sayt kontentlari, qaldırilgan kommentariyalar, soraw -juwaplar, esaplaǵısh nátiyjeleri hám soǵan uqsas júdá kóp maǵlıwmatlar saqlanadı. MySQL sonday maǵlıwmatlardı ózinde saqlaydı. MySQL — kútá úlken tezlikte isleytuǵın hám qolay esaplanadı. Bul sistemada islew júdá jón jáne onı úyreniw qıyınshılıq payda etpeydi. MySQL sisteması tcx kompaniyası tárepinen, maǵlıwmatlardı tez qayta islew ushın kárxana kóleminde isletiwge jaratılǵan. Keyinirek keń tarqalıp, saytlardıń tiykarǵı bazası retinde yoyildi. Sorawlar SQL tili arqalı ámelge asıriladı. Bul MBBT relyatsion maǵlıwmatlar baza esaplanadı. Bul degeni baza kesteler, kesteler bolsa ústinlerden shólkemlesken bolıp tabıladı. MySQL MBBTi 2 qıylı túrdegi litsenziyaǵa iye. Birinshisi mut, yaǵnıy MYSQLni kóshirip alıw hám isletiw hesh qanday ǵárejet talap etpeydi hám GPL (GNU Public Licenseb, GNU) litsenziyasına tiykarlanadı. Ekinshi túri, GPL shártiga kóre, eger siz MySQL kodların qandayda bir programmasıńızde isletsangiz, bul programmasıńız da GPL (mut ) bolıwı kerek. Bul bolsa programmistke tuwrı kelmeydi. Sol sebepli, bul programmasıńızdı pullıq etiwińiz ushın MySQL pullıq litsenziyasın satıp alıwıńız kerek. MySQL logotipi delfin esaplanadı. Bul delfinni atı «Sakila»bolıp tabıladı. Bul logotipti OpenSource dúziwshilerinen biri Ambrose Twebaze ga tiyisli bolıp tabıladı. MySQL júdá kóp operatsion sistemalar menen isley aladı. Bulardıń jazatuǵın bolsam : AIX, BSDi, FreeBSD, HP-UX, Linux, Mac OS X, NetBSD, OpenBSD, OS/2 Warp, SGI IRIX, Solaris, SunOS, UnixWare, Windows 95, Windows 98, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Windows Server 2000, Windows vista, Windows 7, … MySQL shved kárxanası MySQl AB ga tiyisli bolǵan, keyinirek SUN firması MySQL ni ozıniki etip alǵan. Bir neshe jıl aldın bolsa, náhán kárxanalardan biri Oracle, SUN firmasın satıp aldı hám házirde MySQL Oracle firması ónimi retinde shıǵıp kelip atır. Bul bir esapta Microsoft SQL Server ge úlken básekiles ekenligin ańlatadı. MySQL bir neshe serverlerdiń bir bólegi esaplanadı. Mısal ushın, WAMP, AppServ, LAMP, Denwer, … Kliyentlar MySQL serverine málim bir kitapxanalar arqalı jalǵanadı. MySQL ga tómendegi programmalastırıw tilleri ulanib islewi múmkin: Delphi, C, C++, Java, Perl, Php, Python, Ruby hám basqalar.