‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1 Qarang: Суворов Н.С. O юридических лииах по Римскому праву. —
М:, 1900. -С . 100-102.

---

masalasiga so‘nggi vaqtlarda tadqiqotchilar alohida e’tibor bermoqdalar. 
Masalan, prof. G. Polkovnikov shunday yozadi: «Aksionerlik jamiyat- 
larini tashkil etish va ro‘yxatga olish bilan bog‘liq ravishda jiddiy 
muammolar vujudga kelmoqda, buning sababi aksiyadorlik huquqining 
bahsli nuqtalaridan biri bo‘lib aksiyadorlik jamiyatini tashkil etish 
to‘g‘risidagi ta ’sis shartnomasining huquqiy xususiyatlari va tabiati 
hozircha yetarli darajada o‘rganilgan emas»1. Ushbu shartnomaning 
huquqiy tabiati qanday? 0 ‘z mohiyatiga ko‘ra, u birgalikdagi faoliyat 
shartnomasidir, farqi shundaki, bunda huquqiy munosabatlar qatnash- 
chisi tadbirkor bo‘lishi shart emas, shuningdek, birgalikdagi faoliyat 
shartnomasida ishtirokchilaming hissasi, javobgarligi belgilangan bo‘lsa, 
ta’sis shartnomasida ishtirokchilarning solidar javobgarligi belgilanadi. 
Biroq ishtirokchilarning solidarjavobgarligi Aksionerlik jamiyati davlat 
ro‘yxatidan o ‘tkazilguniga qadar belgilanadi. Ayni vaqtda jamiyat 
muassislari Aksionerlik jamiyati ro‘yxatga o‘tguncha tuzgan bitimlarni 
ma’qullashi mumkin, bunday holdajavobgarlik Aksionerlikjamiyatining 
o‘ziga yuklatiladi. Boshqacha aytganda, muassislar tuzgan bitimlar 
bo‘yicha qarzdor bo‘lib Aksionerlik jamiyatining o ‘zi hisoblanadi. 
Ushbu holat Rossiya qonunchiligi bo‘yichadir. Buyuk Britaniyada 
esa, m uassislarning Aksionerlik jam iyati oldida javobgarligini, 
shuningdek, ular tomonidan tuzilgan bitimlarni kompaniya tomonidan 
ma’qullanishining tartibi belgilangan. Bu esa, quyidagilarni nazarda 
tutadi: kompaniya inkorporatsiya bo‘lishidan oldin, muassislaro‘rtasida 
tuzilgan bitimlar uchun kompaniya ma’sul emas. Ushbu bitimlar uchun 
faqat bitim tuzgan shaxslargina javob beradilar. Shunday qilib, 
muassislar o ‘zlari tuzgan bitimlar uchun shaxsan javobgar bo'ladilar, 
nafaqat fuqarolik huquqiy, balki jinoyat huquqiy tartibda ham, agarda 
kompaniya muassislar tomonidan tuzilgan bitimlar, kontraktlar uchun 
javobgarlikni o‘z zimmasiga olmoqchi bo‘lsa, u holda u o‘z nomidan 
yangidan shartnoma tuzishi lozim. Agarda hatto muassislar tuzilajak 
kompaniya manfaatini ko‘zlab, bitim tuzgan bo‘lsalar va ushbu bitim 
natijasida kompaniya foyda, daromad olgan bo‘lsa ham kompaniya 
zimmasiga ushbu bitim b o ‘yicha majburiyat yuklam aydi. Agar 
kompaniya manfaati uchun bitim tuzilgan va kompaniya kelajakda 
ushbu bitim bo‘yicha taraf boMishi nazarda tutiladigan bo‘lsa, u holda 
fcelishuv loyiliasi tuziladi va unda kompaniya taraf sifatida ko‘rsatiladi.