‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

m bog ‘langanda, k o ‘p hollarda kelishik bilan birgalikda yoki kelishik
bilan almashinib qo ‘llanilishi mumkin. Natijada kelishik qo ‘shimchalari
va ко ‘makchilar sinonimiyasi vujudga keladi.
460

---

U n i quyidagi sxem a orqali ifodalash mumkin:
ot
fei
-ga
-tomon 
-tomonga 
-ga tomon
Eslab qoling. 
Kelishik qo ‘shimchalari bilan ко ‘makchilar о ‘zaro
sinonimik munosabatda b o ‘lsa ham, ular о ‘rtasida m a ’lum m a ’no
farqlanishi mavjud. Kelishik qo ‘shimchasi yordam ida bog ‘langanda
hokim bo ‘lak ifodalagan harakatning chiqish yoki yo ‘nalish nuqtasi
aniq, к о ‘makchi yordamida bog ‘langanda esa noaniq b o ‘ladi.
Solishtiring:
Maktabga ketdi
Maktab tomonga ketdi
Maktab tomon ketdi
M aktabdan chiqdi
M aktab tomondan chiqdi
Maktabga tomon ketdi
0 ‘ylang: Tobe b o ia k hokim bo‘lakka bitta kelishik yordamida bog‘- 
Janadimi yoki bir nechta kelishik bilan ham bog'lanishi mumkinmi?
Tayanch tushunchalar: kelishiklar yordamida bogianish, ko'makchilar 
yordam ida bog'lanish, ko‘makchilar va kelishik qo‘shimchalari sinoni- 
miyasi.
Quyidagi maqolning mazmunini izohlang. Tobe bo‘lak bilan hokim 
bo'iakning qanday bog'lanayotganini tushuntiring.
Xashakdan xasham bichma,
Yolg ‘ondan qasam ichma.
47-m ashq.
O ‘zaro sinonim bo‘lib kelgan quyidagi gaplarda uslubiy 
bo‘yoqni yuzaga chiqaruvchi sintaktik birliklarni aniqlang. Ularda qanday 
qo‘shimcha m a’no ifodalanayotganini bayon qiling.
1. 
Ba’zi xo‘rozlar raqibi bilan bir cho'qishib, so‘ng chekkada turib 
tom osha qiladi. Ba’zi xo‘rozlar raqibni bir cho‘qib, so‘ng chekkaga borib 
tom osha qilib turadi. 2. Bundan ko‘ra o ‘qiganing yaxshi emasmi? Bundan 
o ‘qiganing yaxshi edi. 3. To'kkali bir qoshiq qoning yo‘qmi? To'kishga 
(to‘kish uchun) bir qoshiq qoning yo‘qmi? 4. Ulardan biri katta yoki 
kichikligidan qat’i nazar boshqalaridan ajralib turadi. Ularning biri katta 
yoki kichikligidan qat’i nazar boshqalaridan ko‘ra ajralib turadi. 5. Mahallada 
duv-duv gap tarqaldi. Mahalla orqali duv-duv gaplarni tarqatdi. 
6
. Botiming
461

---

ahvoliga achindi. Botirning ahvoli uchun achindi. 7. Ashulatarida Vatanni 
madh etdi. Ashulalari orqali Vatan madhini barala kuyladi.