‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

о ‘nta quy, о ‘ttizta quydim,
degan jum lalarni eshitamiz. 
Bunday vaqtda dona son «litr» m a’nosini ham o ‘z ichiga oladi. 
О ‘nta quydim
jumlasi 
« o ‘n litr quydim»
m a’nosini ifodalaydi.
Predmet miqdormi taqsimlab ifodalaydigan sonlarga taqsim son
deyiladi. 
Taqsim sonlar sanoq songa 
-tadan
qo‘shimchasini qo‘shish 
|
orqali hosil bo‘ladi va ikkitadan ortiq predmetlammg bo‘laklarga
•
teng ajratilganini bildiradi. Masalan, 
ikkitadan, о ‘ntadan
kabi.
Predmetning taxminiy miqdorini bildirgan sonlar chama
sonlar deyiladi. 
C h a m a s o n la r son asosiga 
-ta c h a , -la b
qo'shim chalari qo'shishi orqali hosil bo'ladi. Masalan: 
o ‘ntacha,
minglab
kabi.
E s 1 a t m a : o'zbek tili tarixida miqdorni ifodalash uchun 
lak
(yuz 
ming), 
tuman
(ming) sonlari ham ishlatilgan.
Sonning m a’nosiga ko'ra turlari va ularni hosil qilish vositalarini 
quyidagi jadvaldan ко'ring:
E s 1 a t m a : uch, yetti, to'qqiz, qirq kabi sonlar sehrli sonlar sifatida 
ham talqin qilinadi.
267-mashq.
«Al-Jome’ as-Sahih» to'plam ida berilgan sonlarni ko'chi- 
ring, m a’nosiga ko'ra turini ustiga yozing.
«Al-Jome’ as-Sahih» to'plam ini tilga olganimizdayoq Abu Abdulloh 
M uhammad ibn Ismoil al-Buxoriy xayolimizga keladi. U Islom olamida 
Qur’ondan keyingi kitob va «Kutub as-sitta» (olti hadis to'plam i)ning 
awalgisidir. Mazkur asar haqida muallifning o'zi shunday deydi: «Hadislami 
to'plamga kiritishimdan aw al g'usl qilib, so'ng ikki rakaat istixora namozini 
o'qir edim. Men bu to'plam dagi hadislami jami olti yuz ming aralash va 
ikki yuz mingga sahih hadislar orasidan ajratib oldim.
To'plam ni yozish uchun o 'n olti yil um rimni sarfladim. Toki bu 
Olloh bilan mening o'rtam da hujjat bo'lsin uchun» (Im om az-Zahobiy, 
«Siyor a ’lom an-N ubalo», 12-jild, 391-bet).
322

---

T o ‘plam 97 kitob (fasl) va 3405 bobdan iborat. T o'plam dagi 
hadislam ing soni esa quyidagichadir:
M utaba’at (ketma-ket davom etuvchi) hadislarning soni 344 ta.
T a’aliq (hoshiyasida izoh bilan kelgan) hadislarning soni 1341 ta.
Takror kelmaydigan mavsula (M uham m ad payg‘ambarga bogiangan) 
hadislarning soni 2602 ta.
Takror keladiganlar soni 7397 ta.
«Al-Jome’ as-Sahih»ning barcha hadislari 183 ta sahoba vositasi bilan 
rivoyat qilinib, ularning 31 tasi ayollardir.
T o ‘plamdagi eng ko‘p rivoyat qilgan sahobalar alohida beshlikni 
tashkil qiladi. U ning turlicha nusxalari nashr qilingan. «Buloq» nom li 
8 
jilddan iborat b o ig an nusxasi nashr etilgan. Bu sulton Abdul Hamid 
tasarrufi bilan besh ming nusxada chop etilgan.