‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

12-mashq.
«Amir Temur o ‘gitlari» mavzusida hikoyacha tuzing. Unda 
so'zlar tarkibida kelayotgan undosh tovushlarga diqqat qiling.
13-mashq.
Darsga bir dona maysa olib keling. Uni ta ’rif-u tavsif etib 
matn tuzing. M atn ichida kelayotgan unli va undosh tovushlarga, ularning 
ishlatilish o ‘rinlariga diqqat qiling. M atn mazmunini yoritishda sizga 
quyidagi parcha yordam beradi:
Zilday zamin darz ketibdi,
Qilday maysa dastidan...
(T. Sodiqova)
162

---

Tayanch tushunchalar
fonetika, tovush, unli tovush, undosh tovush, jarangli undosh 
tovush, jarangsiz undosh tovush, sirg‘aluvchi tovush, portlovchi tovush, 
sonor tovush, yon tovush, titroq tovush.
1.2. M ORFEM IKA
14-m ashq.
Quyidagi qo'shim chalarni daftaringizga ko‘chirib yozing, 
ularni so'zlarga qo'shing. Qo'shimchalaming hozirgi o'zbek adabiy tilidagi 
variantlarini ham ayting:
-ko'r, -g'il, -gil, -qil, -ing, -ung, -yin, -ayin, -ay, -у, -mak.
N a m u n a :
qilg ‘il (qilgil)
Bori elg'a yaxshilig' qilg'ilki m undin yaxshi yo'q,
Kim degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshilig'.
(Bobur)
15-m ashq.
Berilgan so'zlarni morfemalarga ajratib, tahlil qiling.
Fazilatlari, o'qiganim da, barqarorlik, vatandoshim iz, faxrlanishga, 
qiyofasini, sog'inchning, g'ururlanishdi, avaylaylik, asrandi, dog'lab, 
kuchaytirdi.
Namuna: 
barakasini
— 
baraka — о ‘zak, -si
— 
egalik qo ‘shimchasi.
I l l shaxs, birlikn i ifodalovchi q o ‘shim cha, -n i
— 
tushum kelishigi
qo ‘shimchasi.
16-mashq.
«Bugungi harakat — ertangi barakat» mavzusida ijodiy insho 
yozing.