‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

165-mashq.
M atnni o ‘qing. S o ‘z shakli yasovchi qo‘shimchalarni
topib izohlang.
Insondagi har bir tuhfa — ko‘z, quloq, til, oyoq, yurak, aql-zako 
yaxshilik uchun yaratilgandir. Biz ularni tinm ay ishlatyapmizmi, demak, 
ularning zakotini to‘lashimiz kerak. Zakot bu — sizdan hech narsa so'rama- 
ganlarga qaytimini kutmay yaxshilik ulashishdir. Agar bu zakotni to ‘la- 
masak, ustiga-ustak qo‘limiz, tilimiz, fe’limizni o'zgalarga ziyon keltirishga 
majbur qilsak, bizga nasib etgan bu ne’m atlar bir kuni, albatta, o ‘z xunini 
so‘raydi. Baxtsizlik, kulfat hech qachon chetdan kelmaydi, biz uni o ‘z 
fe’limiz bilan yasab olamiz.
Ishingiz o ‘ngidan kelavermayaptimi, demak, birovlarga qilgan baxil- 
ligingiz uchun javob beryapsiz.
U yingizga ketm a-ket kulfat yog‘ilib qoldim i, bilingki, dilozorlik 
qilganingiz uchun qaytimini olyapsiz.
Kimgadir qasd qilish payiga tushdingizmi, demak, eng yaxshi bolan- 
gizning qaysidir yo‘li bog‘landi.
Bu rivoyat emas, bu hikoyat emas. «Qilmish — qidirmish» deganlari 
bu! Siz birovga birgina boshingiz bilan yomonlik qilasiz, kulfatni esa butun 
oilangiz, ko‘pincha esa eng asragan, yaxshi ko'rgan kishingiz tortadi.
Hadisi sharifda shunday deyilgan: «Odamlarga nisbatan yomonligingni 
to‘xtat, shu o ‘zingga sadaqa bo‘ladi».
166-mashq.
Matnni o ‘qing. S o ‘z yasovchi qo‘shimchalarni ko‘chirib
yozib, izohlang.
Shunday eshitdimki, bir kishining qo ‘yi haddan tashqari ko‘p edi. 
Uning nomusli va xiyonat qilmaydigan bir cho‘poni bor ekan. U har kuni 
qo ‘ylarni sog‘ib, sutni qo‘y egasining oldiga keltirardi. Q o‘y egasi sutga 
yarim hissa suv qo‘shib, sottirardi. C ho‘pon unga shunday nasihat qildi: 
«Ey xoja, odamlarga xiyonat qilmaginki, o ‘zingga zarar yetkazasan». U 
kishi cho‘ponning nasihatini eshitmadi va xiyonat qilaverdi. Bir kecha 
bahor vaqtida ko‘p yomg‘ir yog'di. Sel kelib qo'ylarni oqizib ketdi va barcha
117

---

qo‘ylar halok bo‘ldi. Cho'pon xojasining oldiga bordi. Qo‘y egasi unga dedi: 
«Bugun nima uchun sut keltirmading?» C ho'pon: «Ey xoja, men senga 
sutga suv qo‘shmagin degan edim, mening so‘zimni aslo eshitmading. 
0 ‘tgan kechasi sutga qo‘shgan suvlaring hammasi yig‘ilib, sel bo'lib oqdi 
va qo‘ylarni oqizib ketdi», deb javob berdi.