‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

209-mashq.
Quyidagi so ‘zlarni o ‘qing, ularning ichidan qaysi birlarida
tovush o ‘zgarishlari sodir bo‘layotganini belgilang.
Ozaymoq, ko'paym oq, qizarmoq, bo'zarm oq, pasaymoq, susaymoq, 
sayramoq, yig'loqi, dumaloq, toshloq, pishloq, qishloq, boshla, is hi a, tashla, 
angla, sana, jo'na, uxla, qiyma, qiyna, gapir, chaqir, tinchi, qarmoq, yashar.
210-mashq.
Uyga vazifa. «Akademik litsey o ‘quvchisi qanday bo‘lishi
kerak?» mavzusida yozma ish yozing. Matnda ishlatilgan s o ‘zlar ichidan
yasama so ‘zlarni aniqlang va ularga tavsif bering.
144

---

IN SH O NAZARIYASI YA AMALIYOTI
37-DARS.
IN S H O HAQIDA U M U M IY M A’LUM O T
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o ‘quvchilarning ongida insho yuzasidan bilim va 
malakalar hosil qilish;
b) o ‘quvchilarni sinchkovlik ruhida tarbiyalash.
Savodxonlik darajasini tekshirishning sinalgan usullaridan biri INSH O 
sanaladi. Shu o ‘rinda insho va uning o ‘ziga xos xususiyatlari haqida biroz 
to‘xtalib o ‘tishga to‘g‘ri keladi. Insho so‘zi aslida arabcha so‘z bo‘lib, «paydo 
qilish», «ijod», «yuzaga keltirish», «yozuv», «sochma asar», «xat» singari 
m a’nolam i bildiradi.
Insho quyidagi ikki bosqichni o ‘z ichiga oladi.
1. Inshoning qoralama (xomaki) nusxasini tayyorlash.
2. Uni oqqa ko‘chirib yozish.
Inshoning qoralama nusxasi ishning dastlabki bosqichi bo ‘lganligi 
uchun unda o'chirilgan, so‘zlarning o ‘rni almashtirilgan, jumlalar tuzatilgan 
o ‘rinlarning bo ‘lishi tabiiy. Qoralama nusxadagi bunday tuzatishlar ish 
tekshirilayotganda xato hisoblanmaydi va ular hisobga olinmaydi. Insho 
tekshiruvchi, hatto ba’zi bir paytlarda oq nusxadagi jumlalarning g‘alizligini 
aniqlashtirish maqsadida qoralama nusxaga uni solishtirishi, agar unda 
jum la to ‘g‘ri tuzilgan bo‘lsa, oq nusxadagi xatoni hisobga olmasdan ketishi 
ham mumkin. Bu esa amaldagi qoidalarga muvofiq bo‘ladi. Qoralama 
nusxada ham insho uchun reja tuziladi. Fikrlar izchillik asosida, aniq va 
lo‘nda shakllarda bayon qilinadi. Qoralama nusxani haddan tashqari bo‘yab, 
inshoni o ‘ta e’tiborsizlik bilan yozish maqsadga muvofiq emas.
Xomaki nusxani yozishda quyidagi holatlarga diqqatni qaratish tavsiya 
etiladi.