‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

163-mashq.
M atnni o ‘qing. S o ‘z shakli yasovchi qo‘shimchalarning
asosga qay tartibda qo‘shilayotganligiga e ’tiborni qarating va ularni izoh­
lang.
Afg‘onistonning Sind daryosi bo‘yida Jaloliddinning 600—750 kishilik 
qo‘shini bilan 30000 kishilik m o‘g‘il qo'shini yovlashdi. Aytishlaricha, 
o ‘sha jangda odamlaming qoni shu darajada ko‘p to ‘kildiki, Sind daryosida 
suv o'rnida qon oqdi. Sulton Jaloliddinning navkarlari dushman bilan 
sherdek olishib, faqatgina Jaloliddinning o ‘zi daryoning narigi qirg‘og‘iga 
tirik suzib o ‘tib ketdi: om on qoldi.
Bu jangni o‘z ko‘zi bilan ko‘rib turgan Chingizxon hayratdan shunday 
deb yuborganini bilmay qoldi:
— Otadan dunyoda hali bunday o‘g‘il tug‘ilmagan. U sahroda sher kabi 
g‘olib jangchi, daryoda esa nahang kabi botirdir... Otaga shunday o ‘g‘il 
zarurki, u ikki girdob: olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa 
olsin...
Biz ana shunday arslon haybatli, botir va qo‘rqmas, dushman oldida 
aslo tiz cho'kmas bobolarimizga farzand ekanligimizdan hamisha faxrla- 
namiz. Bir um r ulardan o ‘rnak olish orzusi bilan yashab o'tam iz.
(Darslikdan)
164-mashq.
M atnni o ‘qing. Q o ‘shimchalarga e ’tibor bering. S o ‘z
yasovchi qo‘shimchalarni daftaringizga ko‘chirib oling.
115

---

Turkiston Muxtoriyati... Tem ur xoqonining chin bolalari yoninda, 
turkistonli tubchak turklari orasinda, mundan o‘g‘urli, mundan muqaddas, 
m undan suyunchli bir so‘zni borlig‘iga ishonmayman!
Turkiston turkining qonini qaynatuchi, imonini yuksaltguchi bir quw at 
bor esa, yolg‘iz shu so‘zda bordir: Turkiston Muxtoriyati!
Ellik yildan beri ezildik, tahqir etildik, qo'lim iz bog‘landi, sharafimiz 
yum urildi, nom usim iz g ‘asb qilindi, huquqim izga tajovuzlar b o'ld i, 
insonlig‘imiz oyoqlar ostiga olindi, to ‘zimli turdik, sabr etdik.
Kuchga tayangan har buyrug‘ga bo'yinsundik, butun borlig'im izni 
qo'ldan berdik. Yolg'iz bir fikmi bermadik, yashuntirdik, emgaklarimizg‘a 
o ‘rab saqladuk: Turkiston Muxtoriyati!
M ahkam a eshiklaridan yig‘lab qaytg‘anda, yorug'siz turm alard a 
yotg‘anda, yirtg‘uvchi jandarm ning tepgusi bilan yiqilg‘anda, yurtlarimiz 
yondurulg'anda, dindoshlarimiz osulg'anda ongimiz yo‘qoldi, miyamiz 
buzuldi, ko‘zim izyog‘dusiz qoldi, biror narsani ko‘rolmadik. Shul chog‘da 
ruhimizni ko'tarmak uchun shul qop-qorong‘u dunyoning uzoq bir yerinda 
oydin bir yulduz yalqillab turar edi. Biror narsaga o ‘tmas ko‘zimiz shuni 
ko‘rar edi. Ul nima edi? TU R K ISTO N M U X TO R IY A TI!