‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

tadbir, monitoring, reklama, tijorat, та Чит,
bahor
va h.k.
U rg‘u m a’no farqlash uchun ham xizmat qiladi.
bog‘lar — bog‘lar
hozir — hozir
yangi — yangi 
/ 
>
etik — etik
akademik — akademik
U rg‘u ikkiga bo'linadi: 1. So‘z urg‘usi. 2. M a’no (frazaviy) urg‘usi. 
So‘z urg‘usi so‘zdagi bo‘g‘inlardan biriga tushadi. 
Akadem ik litsey,
akadem ik shoir.
M a’no urg‘usi gapdagi m a’lum bir so'zning boshqalariga nisbatan 
ta ’kidlab, ajratib aytilishini ta ’minlaydi. Masalan:
Samarqandda 
(boshqa biron-birshaharda emas) afsonaviy obidalar ko'p.
ftm 
S o ‘zdagi b o ‘g ‘inlarning, gapdagi s o ‘zlarning boshqalardan
^ kuchliroq talaffuz qilinishiga urg‘u deyiladi.
118-mashq.
Quyida keltirilgan gaplardagi tagiga chizilgan s o ‘zlaming
urg‘usini qo‘yib ko‘chiring.
1. Derazamning oldida bir tup
0 ‘rik oppoq bo‘lib gulladi. 
(H.Olimjon)
2. Texnik ishlar shuncha ko‘payib ketdiki, bosh qashishga vaqt yo‘q.
3. Masai, asosan, epik asar turlaridan bo‘lib, unda kishilar xarakteriaa 
xos xususiyatlar hayvonlar va o ‘simliklarga ko‘chiri!adi.
4. Ey hurm atli, arzimni bir tinglasalar,
M ening hech bir gunohim yo‘q.
Menga g‘azab qilmasalar.
5. Olma eksa bog‘iga har kim,
M ehmoniga ol, ye, demasmi?
«Olm a» mening m ehm ondo‘st xalqim 
Odatiga yot so‘z emasmi?
6. Qani, ayt, maqsading nim adir sening,
Nega tilkalaysan bag'rimni ohang,
N echuk kerak bo‘ldi senga ko‘z yoshim,
N echun kerak rubob, senga shuncha g‘am.
7. Jahonda ikki dilbarning biri sensan. biri Laylo,
Jahonda ikki oshiqning biri m enm an, biri M ainun.
77
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

119-m ashq.
M atnni ko ‘chirib oling. Birinchi va ikkinchi gapdagi 
so'zlarning qaysi bo‘g‘inlariga urg‘u tushayotganligini toping va qo‘ying.
Rivoyat qilishlaricha, M ashrabning onasi unga hom iladorligida 
qo'shnilarning uzumidan so‘ramasdan yemoqchi bo‘ladi. Shu payt ona 
qornidan: «Onajon, luqmayi haromni yemang, bog‘ning egasini rozi qilib, 
keyin uzumni yeng», degan ovoz eshitilibdi. Hali tug‘ilmagan M ashrab 
haromdan hazar qilgan. U tug‘ilgandan so‘ng ham shu e ’tiqodida qoldi. 
Shoir ko‘z ochib g'addor muhtojlikni ko‘rdi. Qashshoqlik va benavolik, 
xo'rlik va nohaqlik shoir qalbini iztirobga solaverdi. U qancha yuksaklikka 
intilgan sari, haqiqat undan yiroqlashdi. Gumrohlik va adolatsizlik, firib-u 
nayrang shoirni tig‘ yalang‘ochlab qarshi oldi. Shoir nohaqlikka qarshi 
chiday olmadi, u yovuzlikni, johillikni, adovatni parchalash uchun ku- 
rashdi. Qalandar qiyofasida, darvesh qiyofasida: boshda kuloh, egnida 
xirqa, qo'lida aso, yelkasida xurjun bilan haq va adolat izlab yurt kezdi. 
M udroq qalblarni bir chaqin bo‘lib uyg‘otdi. 0 ‘z vujudiga qarshi isyon 
ko'tardi.