‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Kelgan edi
Kelibdi
Fe’Idan anglashilgan harakat-holatning nutq so‘zlanayotgan
vaqtda ro‘y berishi yoki bermasligini bildirgan shakllarga hozirgi
-
zamon shakllari, shunday shakllar tizimiga esa hozirgi zamon
T 
kategoriyasi deyiladi. 
Hozirgi zamon m a’nosi 
-yapti, -yotir, -moqda
singari qo 'sh im ch alar qo 'sh ish orqali ifodalanadi. M asalan, 
yozyapti, yozmoqda, yozayotir.
Bulardan 
-yapti, -moqda
fe’l asosla- 
riga, 
-yotir
esa fe’lning ravishdosh shakliga qo‘shiladi.
362
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Hozirgi zam on shakllari m a’lum uslubga xoslangani bilan o ‘zaro 
farqlanadi, 
-yapti
uslubiy betaraf (neytral) shakl bo‘lsa, 
-moqda, -yotir
yozma nutq uslubiga xosdir.
I 
Fe’ldan anglashilgan harakat-holatning nutq so ‘zlanayotgan
J 
vaqtdan so‘ng ro‘y berish-bermasligini bildirgan zamon shakllariga
kelasi zamon shakllari, shunday shakllar tizimiga esa kelasi
zamon kategoriyasi deyiladi.
Kelasi zam on m a’nosi fe’lning 
-a
ravishdosh shakliga 
-di, -jak;
fe’l 
asoslariga 
-ar, -ur, -gusi
qo‘shimchalarini qo ‘shish orqali hosil bo‘ladi. 
Masalan, 
keladi, kelajak, kelar (ur), kelgusi
kabi.
Bulardan 
-adi, -a r
uslubiy betaraf shakllar b o ‘lsa, 
-jak, -gay, -ur,
-gusi
shakllari badiiy va publitsistik uslubga xosdir.
Uslubiy betaraflik belgisiga ko‘ra 
-adi
va 
-a r
shakllari bir guruhni 
tashkil qilsa ham , u lar ifodalanayotgan harakatg a gu m o n -tax m in
m a’nosini bildirish-bildirmasligiga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Birinchisi 
bunday m a’noga betaraf bo'lsa, ikkinchi shakl gum on-taxm in m a’nosiga 
ega.
Solishtiring: