‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

itlari. (A. Qahhor)
It hurm atga sazovor em as. Lekin x o'jay in iga 
laganbordorlik shunday kuchliki, uning itiga ham ana shunday munosabat 
bildiriladi.
f
Otlarning uch shaxsdan biriga mansub ekanligini bildiruvchi
• shakllar tizimi egalik qo‘shimchalari sanaladi.
9 Savol va topshiriqlar
1. Egalik qo'shim chalari deganda nim ani tushunasiz?
2. Egalik qo'shimchalarining ko‘plik shakllari doimo ko'plik m a’nosini 
bildiradimi? Agar ko‘plikni bildirmasa, qanday vazifada qo'lla- 
niladi?
343
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

292-mashq.
M atnni ko'chiring, egalik qo‘shimchalarini semantik- 
uslubiy jihatdan ta ’riflang.
Hakim Sanoiy aytadi:
— Kishi o‘z sirini besh xil kishiga aytmasligi kerak. Bulaming birinchisi
— makr-u hiylali ayol, ikkinchisi — balog‘atga yetmagan bola, uchinchisi
— tentak, to'rtinchisi — birovga tobe kishi, beshinchisi — sinalmagan 
do‘st.
Yengiltak va m akr sohibasi bo'lmish ayolga sir aytgan kishining ishi 
go‘yo olovga paxta tashlab, unga «kuyma!» deb yuborgan kishining ishiga 
o ‘xshaydi. Bolalarga sir aytgan kishining ishi esa suvga ko‘za tashlab, unga 
«ho‘l bo‘lma!» deb buyurgan kishining ishiga o ‘xshaydi. Tentakka sir aytgan 
kishining ishi go‘yo mushukka go'sht tashlab, unga «yema!» deb buyurgan 
kishining ishiga o ‘xshaydi. Biror tasodif tufayli birovga qaram va tobe 
bo‘lib qolgan kishiga sir aytgan kishining ishi go‘yo it oldiga suyak tashlab, 
unga «g‘ajima!» deb buyurgan kishining ishiga o'xshaydi. Sinalmagan do'stga 
sir aytgan kishining ishi go‘yo o ‘zini o ‘zi daryoga otib, do‘stiga xitob 
qilgan holda: «Meni g‘arq bo‘lishdan qutqar!» degan kishining ishiga 
o'xshaydi.
J
Uyga topshiriq. 
Biror gazeta, jurnallardan 
-la r
qo ‘shimchasi 
anglatgan m a’nolarning har biriga: ko‘plik, um um lashtirish, 
hurm at, m ubolag'a, taxmin, kinoya kabilarga 3—4 tadan misol 
topib yozing va uslubiy xususiyatini izohlang.
293-mashq.
Ko'chiring. So‘zlardagi ko‘plik, egalik qo‘shimchalarining 
qo'shilishiga e’tibor qiling. Ularning o‘rin almashishidagi m a’naviy-uslubiy 
xususiyatlarini tushuntiring.
Farzandim — farzandim iz. Boshim — boshlarim , iztiroblar — 
iztirobim iz, kuyov — kuyovingiz, yuzlarim — yuzim , d o ‘stim — 
do‘stginam — do ‘stlarim, uyimizda — uylarimizda, hayajonimiz — 
hayajonlarim, xirmon —xirmonlarim — xirmonimiz, dillarim — dilla- 
ringiz — dilim iz, k o ‘zdan ayrildi — ko‘zidan ayrildi, m ashinadan 
chiqdi — mashinasidan chiqdi.