‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

olganda, bunday jarayonlar o'ta murakkab bo'lib, fizik-kimyoviy moddalar
reaksiyasi natijasida ro'y beradi.
Ma’lumki, qurilish ashyolarining xossalari undagi zarrachalar orasidagi
masofa, mayda va yirik g'ovaklar, naychalar, o'ta mayda darzlar va boshqa
ko'zga ko'rinar-ko'rinmas nuqsonlar ta’sirida o'zgaradi.
Qurilish ashyolarining tuzilishi ikki ko'rinishda ifodalanadi: mikro va
makro tuzilish. Mikro tuzilish — qattiq, suyuq va gaz tarkibini tashkil
etuvchi har xil o'lchamli atomlar, ionlar va molekulalaming o'zaro joylashish
aloqadorligini, birikish tartibini ifodalovchi holatdagi ko'rinishidir. Atom
— molekulalar birlashmasi ashyoning makro tuzilishini bildiradi.
Ashyolardagi g'ovaklar, naychalar va boshqa nuqsonlar oddiy ko'z bilan
ko'rinsa makrotuzilish deyiladi. Makromolekulalar, mitsell, kristallar va
13

---

ularning atrofida o'sib chiqqan yangi modda bo‘laklari, amorfli yirik
zarrachalar o'zaro mahkam birlashgan holda joylashgan bo'ladi.
Mikrotuzilishga xos ashyolami uch guruhga bo'linishini P.A. Rebinder
ilmiy tomondan asoslab bergan. Olimlarning fikricha, bir xil tuzilishga ega
bo'lgan ashyolarning o'zaro yopishishi kristalli — koagulyatsiya holatida
yoki kondensatsiya — kristalli bo'lishi ham mumkin.
Barcha sun’iy qurilish ashyolari mayda zarrachalaming bog'lanishidan
hosil bo'ladi. Demak, biz tahlil qilayotgan uch guruhdagi ashyolar
koagulyatsiyali, kondensatsiyali va kristalli tuzilishga ega bo'ladi. Qaysi
guruhga taaluqli ekanligi bilan qurilish ashyolarining xossalari va sifati
to'g'risida fikr yuritish mumkin.Qurilish ashyolarining xossalari turg'un
bo'lmay, ular fizik, mexanik va kimyoviy jarayonlar ta’sirida o'zgarib turadi.