‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

I — bolg'a; 2 — y o g ‘och so p ; 3
— 
sferik u ya;

---

zarba kuchini 50 kg/sm2 olinadi. Agar izlar diametri 6,5 mm dan ortsa,
zarba kuchi 12,5 kg/sm2 ga kamaytiriladi. Zarba kuchi asbob shkalasi (2)
orqali nazorat qilinadi.
Shu tipdagi KM bolg'asidan foydalanilganda diametr o'rniga sharchaning
sakrash (sapchish) balandligi oMchanadi. Betonning mustahkamligi qancha
yuqori bo‘lsa, sharcha shuncha baland sapchiydi.
5.7-rasmda betonning mustahkamligini aniqlaydigan Fizdel bolg'asi
tasvirlangan. Suvoq va bo‘yoqdan tozalangan konstruksiyaning bir joyiga
kamida 30 mm oraliqda o ‘rtacha kuch bilan bolg‘ada 10-12 marta urib, iz
qoldiriladi. Chuqurchaning chuqurligi h yoki d ga qarab betonning
mustahkamligi aniqlanadi.
Chuqurchaning diametri kattalashtiruvchi lupa yordamida
shtangersirkulda yoki burchak masshtabida oMchanadi. Diametrlar o ‘zaro
tik ikki yo'nalishda oMchanadi va ularning o'rtacha arifmetik qiymati qabul
qilinadi. Konstruksiyaning bitta sirtidan olingan o'lchovlar orasidan eng
kichik va eng kattasi chiqarib tashlanadi va qolganlaridan o'rtacha arifmetik
qiymat topiladi. Betonning mustahkamligi ana shu qiymat asosida tarorovka
grafigidan aniqlanadi.
5.8-rasmda Ovchinnikovning PO -1 rusumli asbobi berilgan. Bu asbob
ham betonning mustahkamligini aniqlashga mo'ljallangan. Bunda betonning
mustahkamJigi asbob bilan konstruksiya sirtiga «otganda» qoladigan o'yiqning
oMchamiga qarab aniqlanadi. Asbob beton sirtiga tik ravishda ushlanadi.
PO — 1 asbobi zarbaning barqarorligi va ishda yuqori mahsuldorlikni
ta’minlaydi.
Yemirmaydigan mexanik sinov usullariga dinamik ta’sirlar orqali amalga