‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

ostida 2 sm gacha bo'lgan aniqlikda 0,1 mm gacha bo'lgan yoriqlarni
aniqlash mumkin. Juda muhim konstruksiyalami tekshirishda havoning
o'rniga oson sizadigan kimyoviy moddalardan (havo-ammiyak aralashmasi
va boshqalar) foydalaniladi.
Yoriqlaming mavjudligini vakuum hosil qilish yo'li bilan ham aniqlasa
bo'ladi (5.1-rasm). Tekshirilayotgan konstruksiya (3) sovunli suv bilan
ho'llanadi va unga qopqog'i (5) shaffof bo'lgan tubi yo'q quti (4) qoplanadi.
Rezina zichlagichlar 1 qutiga havo kirmasligini ta’minlaydi. Quti vakuum
— nasos (6) ga ulanadi. Sovun pufakchalari 2 ning paydo bo'lishi
konstruksiyada yoriqlar borligidan darak beradi.
5.1 rasm. Vakuum uskunasi
sxemasi.
5.3. Mexanik sinov usullari
Yemirmaydigan mexanik sinov usullariga o'z joyida qisman o'yish
(местное разрушение) usuli, plastik deformatsiya usuli va elastik sapchish
(упругий отскок) usullari kiradi. O'z joyida qisman o'yish usuli garchi
yemirmaydigan usullar sirasiga kiritilsada, konstruksiyaning yuk ko'tarish
qobiliyatiga ma’lum darajada salbiy ta’sir ko'rsatadi.
Konstruktsiya materialining mustahkamligi haqidagi to'liq ma’lumotni
mazkur konstruksiyadan ajratib olingan namunani laboratoriya sharoitida
sinash orqali olish mumkin. Metall konstruksiyalarda namunalar qizdirish
64

---

yo'li bilan kesib olinadi. 0 ‘yilgan joylar tezda qoplama listiar bilan yamaladi.
Namunalami temirbeton konstruksiyalardan olishda olmos tishlar va
sintetik disklardan foydalaniladi. Namunalami siqishga sinashda kubiklaming
o'lchamlari 70,7 mm dan, to'sinchalarni egilishga sinashda uning kesimi
100 x 100 mm, uzunligi 400 mm dan kam bo'lmasligi kerak. Katta massali