‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

ta’minlaydi. Shunday qilib, materiallarning konstruktsion xossalarini va
hisoblash modelini obyektning real ish holatiga qay darajada mos kelishini
faqat tajriba yoMi bilan aniqlash mumkin.
Ammo eksperimental tadqiqotlarning ahamiyati shuning o'zi bilan
chegaralanib qolmaydi. Yangi inshoot qurib bitkazilgach yoki mavjud inshoot
ta’mirlanib, uning konstruksiyalari kuchaytirilgandan keyin, inshootning
yuk ko‘tarish qobiliyati, ya’ni uning mustahkamligi va ustuvorligi sinovdan
o'tkaziladi. Bu yo'nalishda olib boriladigan tajribaviy tadqiqotlar ham xalq
xo'jaligida o'zining muhim o'rniga ega. Masalan, zilzilada shikastlangan
binolami ta’mirlagandan keyin, ta’mir ishlarining sifatiga sinash yoMi bilan
5

---

oshirilishi mumkin. Nazorat ishlari dastlabki (kirish), oraliq va qabul qilish turlariga
bo'linadi. Dastlabki nazorat jarayonida mahsulotni tayyorlash uchun ta’minotchi
tomonidan yetkazilgan materiallartekshiruvdan o'tkaziladi. Loyiha hujjatlari, yarim
fabrikatlar va buyumlar dastlabki nazorat obyektlari bo'lishi mumkin. Oraliq nazorat
mahsulotni ishlab chiqarish jarayonida amalga oshiriladi. Qabul nazorati mahsulot
tayyor bo'lganda uni qabul qilib olish jarayonida bajariladi. Ushbu nazorat natijasida
obyektning ishga yaroqli yoki yaroqsiz ekanligi haqida qaror qabul qilinadi.
Nazorat to'liq yoki qisman o'tkazilishi mumkin. To'liq o'tkazilganda
har bir obyekt, qisman o'tkazilganda mahsulot orasidan ayrim namunalar
tanlab olinib tekshiriladi. Tekshirishning ham ikki uslubi bor: biri
yemirmaydigan va ikkinchisi yemiradigan (buzadigan) uslublar. Yemiradigan
uslubda mahsulot to'liq yaroqsiz holga kelguncha tekshiriladi (sinaladi).
Shuning uchun ham bu uslubdan qisman nazoratlarda foydalaniladi.