‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

9.4. Kuchlanishlarni optik usulda aniqlash
ham, olingan natijalarni qayta 
i
osongina tahlil qilsa bo'ladi. Ayni 
ch o g 'da hajm iy kuchlanish 
holatini tahlil qiladigan usullar 
ham mavjud. Ammo bu masala 
eksperiment texnikasi jihatidan
ishlash jihatidan ham ancha 
murakkab masala sanaladi.
9.15-rasm.
140

---

Tekis modelni monoxromatik nurda yoritish holatini ko'rib o'tamiz.
Uskunaning sxemasi 9.15-rasmda keltirilgan. Ushbu uskunadaS — yorug'lik 
manbai, 
1
— kondensator, 2 — yorug'lik filtri, 
6
— obyektiv, 7 — ekran. 
Model (4) ikkita qutblantiruvchi element (3 va 5) orasiga joylanadi. Ularning 
birinchisi — polyarizator, ikkinchisi — analizator deb ataladi. Polyarizator va 
analizatorlarning optik o'qlari orasidagi burchak 900 ni tashkil etadi. Bunda 
polyarizator (3) dan o'tgan yorug'lik 
tutami gorizontal tekislikda qutblanadi 
(qutblanish vektori gorizontal holatda 
joylashadi, yorug'lik tebranishlari esa 
vertiKal tekisiik bo'yicha sodir bo'ladi).
Qutblangan 
yorug'lik 
tutam i 
analizatordan o'tm aydi va ekran 
yorishmaydi Polyarizator va analizator, 
aytisnlancha. qorong'ulikka o'matiladi.
Model yuklanganida qutblanish tekisligi 
aylanadi. natijada analizatordan qisman 
yorug'lik o'tadi va ekranda yorug' va qora 
tasmalar paydo bo'ladi.
Bu hodisani batafsilroq ko'rib 
o'tam iz Qutblangan yorugiikning 
o'xshash! (analogi) ko'ndalang mexanik 
tebranishlar bo'lib, ularning ko'chishlari U garmonik qonun bo'yicha 
o'zgaradi
U
= 
f
sin 
c o t,
Bu yerda: 
со—
ko'ndalang tebranishlar chastotasi bo'lib, qiymati 
yorug'lik to'lqini chastotasiga teng, 
a —
tebranishlar amplitudasi, s nat- 
yorug'lik tutamining yorqinligiga (яркость) teng.
Gonzonta! tekislikda qutblangan yorug'lik tutami zo'riqqan shaffo' 
rnodeidan o'tadi, deylik (9.1b-rasm). Vertikal tekislikdagi OA ko'chishni 
oosii o'qlar x va у bo'yicha tashkil etuvchilarga ajratamiz.
holda 
=