‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

8.2.4. Qisqa muddat ta’sir etuvchi dinamik kuchlar
Inshootlaiga qiymati katta bo'lgan qisqa muddatli dinamik kuchlar 
ta’sirida quyidagi, muammolar hal etiladi:
. deformatsiyalanish tezligini qurilish materiallarining mustahkamlik 
xossalariga ta ’sinni aniqlash;
. qisqa muddat ta ’sir etuvchi dinamik kuchlami konstruksiyalarning 
kuchlanish — deformatsiya holatiga ta’sirini, noelastik deformatsiyalar paydo 
bo'lganida va rivojlanganida zo'riq ish larn i qayta taqsim lanishini, 
yoriqbardoshligi va yuk ko'tarish qobiliyatini aniqlash;
. qisqa muddatli dinamik kuchlar ta ’sirida inshoot elementlari va 
zaminning biigalikda ishlash holatini tekshirish.
Qurilish materiallarining mustahkamlik va deformatsiyalanish xossalari 
ko'p jihatdan yukning qo'yilish tezligiga bog'liq. Masalan, deformatsiyalanish 
tezligi ortganda betonning mustahkamligi 80%ga, elastiklik moduli 30%ga 
qadar ortishi mumkin. Betonning yoriqbardoshligi, bundan ham ko'p, 2,5 
marotabagacha ortadi. Ko'rsatkichlaming qanchaga ortishi betonning 
tarkibiga, kuchlanish holatining turiga va yuklanish tezligiga bog'liq.
Dinamik kuchlar katta tezlik bilan ta’sir etganda, konstruksion po'lat 
va qotishmalaming mustahkamlik va deformativ xarakteristikalari keskin 
o'zgaradi. Masalan, kam uglerodli po'latning deformatsiyalanish tezligi 103 
s bo'lganda, uning oquvchanligi taxminan 3 marotaba, mustahkamligi 40% 
ga ortadi. Armatura po'latlarining muvaqqat qarshiligi 20% ga, oquvchanlik 
chegarasi esa 90% ga qadar ortishi mumkin.
Tosh-g'isht m ateriallari, plastmassa va alumin qotishm alarining 
mustahkamlik va deformatsiyalanish xossalari kam o'iganilgan. Biroq bu 
kabi konstruksion materiallarda ham ta ’sir etish tezligining ortishi bilan 
mustahkamlik ko'rsatkichlarining ortishi qayd etilgan.
Ill

---