‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

Temperament
— shaxsning individual-psixologik xususiyatlari 
majmui bo‘lib, u kishida faoliyat va xulq-atvoming dinamik va emosional 
tom onlari bilan xarakterlanadi.
Tobe shaxs —
m uloqot va boshqa jarayonlard a shaxsda ko‘nikuv- 
chanlik, boshqa kishUaiga bog‘liqlik, fikriga b o ‘ysunish xususiyatlarining 
tarkib topishi.
Uyushganlik
— guruh a ’zolarining bir-birlarini yaxshi bilishlari, 
b ir-birlarining d u n y o q arash lari, hayotiy prinsiplari, qadriyatlarini 
anglashlari.
Faoliyat
— insongagina xos, ong bilan boshqariladigan ehtiyojlar 
tufayli paydo b o ‘ladigan va tashqi olam bilan kishining o ‘z -o ‘zini 
bilishga, uni qayta qurishga yo‘naltirlgan faolligi.
Faollik
— tirik m ateriyaning um um iy xususiyati, tevarak m u h it 
bilan o ‘zaro ta ’sirda b o ‘lishida nam oyon b o ‘ladi.
Flegmatik
— te m p e ra m e n t tu rla rid an b iri b o ‘lib, h a ra k a tla r 
sekinligi, barqarorligi, emosional xolatlaming tashqi ko‘rinishlari kuchli 
emasligida nam oyon b o ‘ladi.

---

Xarakter
— kishidagi barqaror psixik xususiyatlarining individual 
birligi b o iib , shaxsning m ehnatga, narsa va xodisalarga, o ‘ziga va 
boshqa kishilarga m unosabatlarida nam oyon b o iad i.
Harakat
— m aqsadga muvofiq yo’naltirilib, ongli ravishda amalga 
oshiriladigan harakatlar yig‘indisi. H. Ongli faoliyatning tarkibiy qismlari 
va m otivlaridan biridir.
Xulosa chiqarish —
tafakkuming m antiqiy shakllaridan b o iib , 
b ir qancha xukm lar asosida m a iu m xulosa chiqariladi. X.ch. induktiv, 
deduktiv va analogik turlarga ajratiladi.
Xolerik
— tem p e ra m en t turi b o iib , hissiyot jo ‘shqinligi, kayfiyat- 
ning tezda o ‘z g a rish i, hissiyotning m uvozanatsizligi va u m um an 
harakatchanligi b ila n ajralib turishi xosdir.
Shaxs
— ijtim o iy m unosabatlarga kiruvchi va ongli faoliyat bilan 
shug‘ullanuvchi b e ta k ro r odam.
Shaxs ijtim oiylashuvi
— tnson to m o n id a n ijtim oiy tajrib an i 
egallash va h a y o t-fao liy a t jarayonida uni faol tarzda o ‘zlashtirish 
jarayonidir.
Shaxslararo m unosabat —
m uloqot jarayonidagi o ‘zaro t a ’sir 
etish natijasida ro ‘y beradigan ijtimoiy-psixologik hodisalar.
Shakllanganlik
— odam larning nim a uchun jam oalarda ishlashi, 
odam lar ichida b o i is h i bilan b o g iiq psixologik jarayon.
Emosiya —
o d a m va hayvonlaming subyektiv ifodalangan ichki va 
tashqi q o ‘zg‘o lu v ch ila r ta ’siriga javob reaksiyasi.
Ekstrovert shaxs —
shaxsning xar qanday sharoit va xolatlarida 
o ‘z ichida kechayo tgan fikrlarini bayon etish ehtiyojining yuqoriligi.
Empatiya —
b o s h q a o d am larn in g psixik ho latin i tu sh u n ish
qobiliyati.
0 ‘qish
— shax snin g bilim va faoliyat usullarini egallashga ham da 
u n i m ustahkam e sd a saqlab qolish jarayoni.
Qobitiyat—
shaxsning m a iu m faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini va 
osonlik bilan b iro r faoliyatni egallay olishini ta ’m inlaydigan ind i­
vidual psixologik xususiyati.
Qiziqish —
shaxsning o ‘zi uchun qim m atli va yoqimli narsa yoki 
hodisalarga m unosabati.

---

1. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o ‘z qo‘limiz biian quram iz. 7-jild. 
T., „ 0 ‘zbekiston“ , 1999.
2. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz — jam iyatni demokrat- 
lashtirish va yangilash, mamlakatni modemizasiya va isloh etishdir. T., 
,,0 ‘zbekiston“ , 2005.
3. Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni - xalq, millatni - 
miliat qilishga xizmat etsin. - T ., , , 0 ‘zbekiston“ , 1998. 15-89-b.
4. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat — engilmas kuch. T., „M a’naviyat“, 
2008. 176- b.
5. Karimov I.A. Milliy istiqlol mafkurasi — xalq e ’tiqodi va buyuk 
kelajakka ishonchdir. „Fidokor“ gazetasi, 2000 yil, 8 iyun.
6. Karimov I.A. 0 ‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, 
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T., „ 0 ‘zbekiston“ , 1997. 23- 
24-b.
7. Karimov I.A. 0 ‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura.
1-T. T., „ 0 ‘zbekiston“, 1996.
8. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash — davr talabi. 5-T. T., 
„ 0 ‘zbekiston“ , 1997.
9. Abilov 0 ‘. Milliyg‘oya: m a ’naviy omillar. T., „M a’naviyat“ , 1999.
10. Adler A. Ponyat prirodu cheloveka. SPb., Akademicheskiy proyekt,
1997.
11. Akramova F.A. Insoniy munosabatlarpsixologiyasi. T., „Shams-A“, 
2005.68- b.
12.Al!axverdov V.M., Bogdanova S.I. idr. Psixologiya: Uchebnik. 2-e 
izd. / Otv. red. Krilov A.A. Pererab. i dop. M., TK. Velbi, Prospekt, 2004.
752- s.
13. Andreeva T.V. Sosialnaya psixologiya semeynix otnosheniy. SPb.,
1998.
14. Argayl M. Psixologiya schastya. M., 1990. 154- s.
15. Abu Rayxon Beruniy. Tanlangan asarlar. 1-T, T ., 1957.
16. BMTning Inson huquqlari deklarasiyasi //"In so n huquqlari: o‘quv 
qo‘llanmasi“ .T ., „Adolat“, 1998.
17. Bolotova A.K. Prikladnaya psixologiya: Uchebnik dlya vuzov/A.K. 
Bolotova. M., „Gardariki“ , 2006.

---

18. Borozdina G.V. Psixologiya delovogo obshcheniya: Uchebnik. 2-e 
izd. M ., „IN FR A -M “ , 2006. - 295 s.
19. Chaldini R. Psixologiya vliyaniya. SPb., „Piter“ , 2004. - 286 s.
20. Ekonomicheskaya psixologiya. Sosiokultumiy podxod / Pod red.prof. 
fV.Andreevoy. SPb., „Piter“ , 2000.
21. Erikson E. Detstvo i obshchestvo. SPb., 1996.
22.Forobiy A.N. Falsafiy savollar va ularga javoblar / Xayrullayev 
M .M . 23.Forobiy va uning falsafiy risolalari. T., 1963. 2 8 1 -b,
24. G ‘oziyev E.G ‘. Oliy m aktab psixologiyasi. T., 1997. 33-b.
25. G'oziyev E.G‘. Psixologiya. T., 1994.
26. Gam ezo M.V, Dom ashenko l.A. „Atlaspo psixologii“ . M., 1986.
27. Godfrua J. Chto takoye psixologiya. T. 1. G1.5. M., 1992.
28. Grishina N.V. Psixologiya konflikta. SPb., „Piter“ , 2000. 464 s.
29. Hayitov O.E. Psixologik iqtisod: 0 ‘quv qo‘llanma /Professor 
V .M .K arim ovatahririostida. T., T D IU , 2006. 130- b.
30. Hayitov O.E., Lutfullayeva N.X. Psixodiagnostika va amaliy 
psixologiya. M a’ruzalar matni. T ., T D IU , 2005, 3 3 8 -b.
31. Ibn Sino. Falsafiy qissalar. T., ,,0 ‘qituvchi“ , 1963. 48-b.
32. Karimova V., Berdiyev G . Murosa qilish odobi yoki konfliktlami 
bartaraf etish mumkinmi? T., 0 ‘zPFIT I, 2003. 44-b.
33. Karimova V.M. Auditoriyada bahs-munozarali darslanu tashkil 
etishning psixologik texnologiyasi. T., 2000.
34. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari. T., 1994.
35. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot: Universitetlar 
va pedagogika institutlari uchun o ‘quv qo‘l!anma. T., „Universitet“ , 1999. 
96- b.
36. KarimovaV.M. Psixologiya. 0 ‘quvqo‘llanma.T., A Qodiriy nomidagi 
xalq merosi nashriyoti, ,,0 ‘A JB N T“ markazi, 2002. 205- b.
37. Karimova V.M., Akramova F.A. „Psixologiya“. 1 -qism. M a’ruzalar 
m atni. T., TD IU , 2005. 208- b.
38. KarimovaV.M., Akramova F.A. „Psixologiya“ . 2-qism. M a’ruzalar 
m atni. T ., TD IU , 2005. 125- b.
39. KarimovaV.M., Akramova F.A. Iqtisodiypsixologiya. M a’ruzalar 
matni. T ., TD IU „Talaba“, 2005.
40. KarimovaV.M., Sunnatova R.I., Tojiboyeva R.N. Mustaqilfikriash: 
(Akademik liseylar va kasb-hunar kollejlari o ‘quvchilari uchun o‘quv 
qo'llanm a). T., „Sharq“, 2000. 112- b.
41. Klimov E.A. Osnovi psixologii: Uchebnik. M ., 1997.
42. Kvinn V. Prikladnaya psixologiya. SPb: Izdatelstvo „Piter“ , 2000. 
560- s.

---

43. Lazarus R.S. Neopredelennost i odnoznachnost v proyektivnix 
metodikax. / / Proyektivnaya psixologiya / Per. s angl. M., Aprel Press, Izd- 
vo „EKSM O-Press“ , 2000. 412- s.
44. Mashkov V.N. Psixologiya ekonomiki. SPb.: Izd-vo, Mixaylova 
V.A., 2001.
45. Maxmudov I.I. Boshqaruv psixologiyasi: 0 ‘quv qoilanm a. M as’ul 
muharrir: AXolbekov. T., DJQA „Rahbar“ markazi; „YUNAKS-PRINT“ 
MChJ, 2006. 230- b.
46.
Mayers D. Sosialnaya psixologiya / Perev.s angl. -SPb., „P iter“ , 
1999. 688- s.
47. Merlin V.S. Struktura lichnosti. Xarakter, sposobnosti, samosoz- 
naniye. Perm, 1990.
48. M illiy istiqlol g‘oyasi: asosiy tush un cha va tam oyillar. T., 
„ 0 ‘zbekiston“ , 2001.
49. Nemov RS. Psixologiya. Uchebnik dlya studentov visshch. ped. ucheb. 
zavedeniy: V 3 -x t. M., Gumanit. izd. sentr „VLADOS“ , 2003. 576-s.
50. Prikladnaya sosialnaya psixologiya / Pod red. A .N .Suxova i 
A.A.Derkacha. M., Izd-vo „Institut prakticheskoy psixologii“ ; Voronej: 
Izd-vo N PO „M O D EK “, 1998. 688- s.
51. Platonov Yu.P. Psixologicheskiye tipologii: Posobiye dlya 
menedjerov i prakticheskix psixologov. M ., Izd-vo. Rech. 2005. 512- s.
52.Psixodiagnostika i proforiyentasiya v obrazovatelnix uchrejdeniyax /
Red. sost. L.D. Stolvarenko. Rostov n /D : „Feniks“ , 2005. - 416 s.
53. Psixogigiyena detey i podrostkov. M.: 1985. 17-34.
54. Psixologiya. Uchebnik. Otv. red. prof. A A Krilov. - 2-e izd., pererab. 
idop. M., Izd-vo: PROSPEKT (TK V elbi). 2004. 752 s.
55. Psixologiya. Uchebnik dlya ekonomicheskix vuzov / Pod obsh. red. 
V.N.Drujinina. SPb., Piter, 2002. 672 s.
56.Ramendik D.M. Upravlencheskaya psixologiya: Uchebnik. M ., 
FORUM: IN FRA-M , 2006. 256 s.
57. Roik V.D. Professionalniy risk: osenka i upravleniye. M., „Ankil“ ,
2004.
58. Semenov A.K., Maslova E.L. Psixologiya i etika m enedjm enta i 
biznesa: Uchebnoye posobiye. 4-e izd., ispr. i dop. M., Izdatelsko-torgovaya 
korporasiya „Dashkov i K?“ , 2006.
59. Shcherbakova Yu.V. Spesialnaya psixologiya: Uchebnoye posobiye. 
M., Izdatelstvo „RIOR“ , 2006. 80 s.
60. Slovar prakticheskogo psixologa / / Sost. S.Yu.Golovin. M insk. 
Xarvest, M., OOO „Izdatelstvo AST“ , 2003. 800 s.
61. Sosialnaya psixologiya ekonomicheskogo povedeniya. M ., N auka,
1999.

---

62. Sosialnaya psixologiya lichnosti v voprosax i otvetax: Ucheb. posobiye 
/ Pod red. prof. V.A. Labunskoy. M., Gardarika, 1999. 397 s.
63. Stepanova E.I. Psixologiya vzroslix — osnova akmeologii. SPb., 
1995.
64. Tixomirov O.K. Psixologiya: Uchebnik/ Pod red. O.V. Gordeevoy. 
M .5 Visshchee obrazovaniye, 2006. 538 s.
65. Tumasova S.A., Shamxalova S.Sh. Psixologiya: Uchebnoye posobiye. 
M , Izd-vo „R IO R “ , 2006. 120 s.
66. Usmanova E.Z. 0 ‘quvchilarda mustaqil tafakkumi qanday qilib 
rivojlantirish mumkin. T., , , 0 ‘zbekiston“ , 2000. 23- b.
67. Vafoqulova U. Sog‘lom oila — sog‘lom avlod poydevori. T., „Ibn 
Sino“ nashriyoti, 2001.
68. Vasila Karimova. Salomatlik psixologiyasi: yohud sog‘lom bo‘lish 
uchun ruhiyatni boshqarish sirlari. T., „Yangi asr avlodi“ , 2005. 7 1 - b.
69. Xekxauzen X. Psixologiya motivasii dostijeniya / Per. s angl. SPb., 
Rech, 2001. 240 s.
70. Xell L., Zigler D. Teorii lichnosti. 3-e izd. SPb., „Piter“ , 2004. 
607 s.

---

MUNDARIJA
Kirish so‘zi o 'm i d a ..........................................................................................3
/- 
BOB.
Inson faoliyatida psixologik bilim larning o ‘m i ...................6
1.1. Psixologik bilim larning insoniyat hayotida tu tg a n o ‘m i ............... 6
1.2. Amaliy psixologiyaning asosiy y o 'n a lis h la ri....................................9
1.3. Psixologiyaning ta rm o q la ri..................................................................12
1.4. Psixologiya va texnik ta ra q q iy o t........................................................... 18
1.5. Psixologiyaning asosiy m etodlari va pedagogik faoliyatda 
qo‘llanilishi m um kin b o ‘lgan psixologik m e to d ik a la r............... 19
2- BOB.
Pedagogik faoliyat va ta ’lim -tarbiya p six o lo g iy a si......... 24
2.1. 0 ‘quv faoliyatining psixologik m o h iy a ti........................................24
2.2. Pedagogik jam oadagi psixologik m uhitning asosiy 
xususiyatlari............................................................................................. 31
2.3. Pedagogik jam oadagi o ‘zaro m unosabatlar p six o lo g iy asi.......... 31
2.4. Pedagogik jarayondagi nizolar va uning o ld in i olishning 
psixologik m a sa la la ri............................................................................. 33
2.5. T a’lim -tarbiya psixologiyasi. Tarbiyaning m aqsadi,
vazifalari va usullari................................................................................ 36
2.6. Bilimlami o ‘zlashtirish jarayoni va uning psixologik 
k o m p o n e n tla ri.........................................................................................51
2.7. T a’lim olayotgan shaxsga psixologik-pedagogik t a ’sir e tis h .......55
2.8. T a’lim -tarbiya va rivojlanish o ‘rtasidagi o ‘z a ro m unosabat 
m u a m m o s i...............................................................................................57
2.9. „Tarbiyasi qiyin“ bolalar psixologiyasi.......................................... 61
2.10. Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy v a z ifa la ri....................63
3- BOB.
Pedagog shaxsi psixologiyasi.................................................... 66
3.1. Pedagog shaxsi haqida Sharq m utafakkirlarining q a ra s h la ri.... 66
3.2. Pedagog shaxsiga qo'yiladigan psixologik-pedagogik
talablar va unga oid zaru r x islatlar.................................................... 68
3.3. Pedagogik p rofessiogram m a................................................................. 71
3.4. Pedagogik q o b iliy a tlar............................................................................74
3.5. Pedagogik takt psixologiyasi................................••••............................ 80
3.6. Pedagogning psixologik jihatdan o ‘z m alakasini
oshirishni tashkil e t i s h i ....................................................................... 82

---

4- BOB.
Pedagogik baholash psixologiyasi......................................85
4.1. 0 ‘quvchilarga ta’lim va tarbiya berishda rag‘batlantirishning 
psixologik asoslari......................................................................... 85
4.2. Pedagogik faoliyatda rag‘batlantirish va jazolash usullari............86
4.3. 0 ‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlari va pedagogik baholash.... 89
4.4. Baholashda ma’naviy-psixologik qo‘llab-quwatlash................... 92
4.5. Pedagogik bahoning effektivligi va ijtimoiy xarakteri................. 96
5- BOB.
Interfaol ta ’lim metodlarining psixologik asoslari.......... 99
5.1. Interfaol ta’lim metodlari va ulami samarali amalga 
oshirishdagi pedagogik-psixologik talablar................................. 99
5.2. 0 ‘qituvchini auditoriya bilan ishlashining 
ijtimoiy-psixologik shartlari...................................................... 102
5.3. Faol o ‘qitish metodlari va ulami tashkil etish..........................103
5.4. Interfaol ta’lim usullaridan namunalar..................................... 106
5.5. Bumerang texnologiyasini o ‘tkazish bosqichlari..................... 131
5.6. Muloqot treningi......................................................................... 136
5.7. FSMU texnologiyasi................................................................... 137
6- BOB.
Oliy ta ’lim psixologiyasi................................................. 146
6.1. Oliy ta ’lim psixologiyasi............................................................. 146
6.2. Oliy ta ’limning bosh mezoni va uning amaliy ahamiyati..... 149
6.3. Talabalaming psixologik xususiyatlari...................................... 152
6.4. Oliy ta’limda etnopsixologik xususiyatlami hisobga
olish, ta’lim samaradorligi omili sifatida................................ 155
6.5. Oliy ta’limda ma’ruza va seminar mashg‘ulotlarini
tashkil e tish ................................................................................. 162
7- BOB.
Shaxs insoniy munosabatlar sistemasida.
Muomala va shaxslararo munosabatlar psixologiyasi...............169
7.1. Psixologiyada shaxs muammosining o‘i£anilishi.................... 169
7.2. Shaxs ijtimoiy ta’sirlar mahsuli sifatida.................................. 173
7.3. Shaxs xulq-atvori normalari va sanksiyalar..............................175
7.4. Shaxs ijtimoiylashuvining asosiy mezonlari............................176
7.5. Shaxs taraqqiyotidagi ijtimoiy va genotipik om illar................. 179
7.6. Insoniy munosabatlar psixologiyasi..........................................181
7.7. Shaxslararo muomalaning shaxs taraqqiyotidagi o‘m i ...........186
7.8. Insoniy muomalaning psixologik asoslari................................. 188
7.9. Muloqot va uni o‘rganish muammolari.................................... 192
8- BOB.
Mehnat faoliyati psixologiyasi......................................... 198
8.1. Mehnat psixologiyasi.................................................................. 198
8.2. Mehnat, kasb, mutaxassislik......................................................199
8.3. Mehnatning psixologik m azm uni.............................................. 201

---

8.4. M ehnat faoliyatini o ‘rganish m e to d la ri........................................202
8.5. Professiografiya m e to d i........................................................................ 203
8.6. Kasblar klassifikatsiyasi......................................................................204
8.7. M ehnat egasining sh a k lla n ish i........................................................ 205
8.8. Shaxsning m ehnat faoliyati va m ehnat tu r la r i............................. 206
9- BOB.
Boshqaruv psixologiyasi asoslari va pedagogik 
jam oalarni b o s h q a ris h ............................................................................... 210
9.1. Boshqaruv psixologiyasi, boshqaruvda inson om ili
bosh tayanch s ifa tid a ..................................................................................210
9.2. G uruhlarda rahbarük va lid e rlik ........................................................ 213
9.3. Liderlik va su p e rlid e rlik ....................................................................... 215
9.4. Boshqaruv uslublari............................................................................. 216
9.5. Rahbar va xodim lar o ‘rtasidagi shaxslararo
m unosabatlar psixologiyasi....................................................................... 223
9.6. Rahbam ing m uhim shaxsiy-kasbiy sifatlari.................................230
9.7. 0 ‘quv faoliyatini tashkil etish va b o sh q a rish .............................. 239
9.8. 0 ‘quvchilar guruhida o ‘zaro m unosabatlam i b o sh q a rish ........ 242