‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V psixologiya

Bir kishi hamma uchun
, 
hantma bir kishi uchun metodi
A kadem ik guruh jam i talabalar sonidan kelib chiqqan holda 4-5 
kishidan tashkil topadigan bir necha kichik guruhlarga ajratiladi. Kichik 
g uruhning taiab darajasida o ‘quv faoliyati k o ‘rsata olishi uch un uning 
tarkibida bilim lam i o ‘zlashtirish bo‘yicha b itta yaxshi, bitta undan 
su stroq talab a-o ‘quvchining bo ‘lishi shart. Q olganlari qobiliyatlari va 
bilim darajalari b o ‘yicha sust o ‘qiydigan ta la b a -o ‘quvchilar b o ‘lishi 
m um kin. Yaxshi o ‘zIashtiruvchi talaba-o‘quvchi kichik guruhning sardori 
b o ‘lib, o ‘z n av batida sheriklarining m a’lum hajm dagi b ilim lam i 
o ‘zlashtirishlari b o ‘yicha o ‘qituvchiga yordam chilar hisoblanadi. H ar 
b ir talab a-o ‘quvchining darsga tayyorgarlik darajasidan keiib chiqqan 
ho ld a barcha sheriklarining baholanishi o‘qituvchi tom onidan o ‘quv 
yili boshida ham m aga e ’ion qilinadi.
Kichik guruhdagi talabalam ing fan bo‘yicha butun o ‘quv faoliyati 
q a t’iy o ‘zaro m as’uliyatga asoslangan bo‘lib, „B ir kishi ham m a uchun, 
h a m m a bir kishi u c h u n “ shiori ostida boradi. C hunki sardorlarga joriy 
n az o ra t b o 'yicha rag‘batlantiruvchi ballami q o ‘yishda kichik guruhlar 
ta la b a - o ‘qu v c h ila rin in g uyga berilgan to p sh iriq la rn i b ajarganlik
darajalari, ayniqsa sust o ‘zlashtiruvchi talabalarning mavzu b o ‘yicha 
0
‘qituvchi va b o sh qalam in g savollariga o g ‘zaki yoki yozm a javob 
berishlari, m asala echim ini tushuntira olishlari e ’tiboiga olinadi. Uy 
vazifasini ko‘proq sust o ‘zlashtiruvchi, biroq bilim olishga ishtiyoqi 
b o r talaba-o‘quvchilardan so'rab , kichik g u ruhning barcha talaba- 
o ‘quvchilarini uning javobini e ’tiborga oigan holda baholash katta 
t a ’lim iy va tarbiyaviy sam ara beradi. Sust o ‘zlashtiruvchilam i yaxshi 
tayyorlagan kichik guruh sardorlariga eng yuqori bail q o ‘yiladi. Natijada 
sardorlarga ham tabaqalashtirilgan bail q o ‘yishga erishiladi. Kichik 
g u ru h d a n biror talaba-o‘quvchi uy vazifasini bajarm agan yoki qism an 
bajarg an b o ‘lsa, bu kam chilikni yo'qotish u c h u n uning sardori yoki 
106

---

barcha sheriklarini bir-ikki m arta qo‘yiladigan ballardan m ahrum etib, 
o ‘sha m avzuni qayta ishlab darsdan keyin topshiradigan qilish kifoya. 
0 ‘qituvchining uy vazifasini nega tayyorlam ay kelding deyishi bilan 
bu gapni kichik guruh talabalarining jam o a b o ‘lib norozi ohangda 
sheriklariga aytishi orasida ju d a katta tarbiyaviy farq bor.
Darsning mustaqil ishlash qismida barcha kichik guruhlarga bir xil 
m uam m o (masala)ni sust o ‘qiydigan talaba-o‘quvchilarga o ‘rgatishlari 
so'raladi. C hunki berilgan topshiriq tipidagi m u am m o (m asala)lar 
darsning asosiy qism ida o‘qituvchi va talaba-o 'q u v ch ilar ham korligida 
o ‘rganilgan b o ‘ladi.
Bitta kichik guruhga kirgan tala b a-o ‘qu v ch ilar auditoriyaning 
m a ’lum qismidagi ketm a-ket q o ‘yilgan p artalard a birgalikda, sardor 
esa orqadagi partaning o ‘qituvchi borib yordam k o ‘rsatishi va o ‘zining 
kelib o ‘qituvchidan yoki boshqa kichik guruh sardoridan yordam olishi 
uch u n qulay qism ida o ‘tiradi. Ikkita parta bir-biriga qaratib q o ‘yilsa 
tala b a-o ‘quvchilam ing hamkorlikda ishlashlari u ch u n yanada qulay 
b o ‘ladi. Sardom ing amaliy m ashg‘ulot paytida auditoriya b o ‘ylab erkin 
harakatlanib, o ‘qituvchi va boshqa sardorlar bilan ham korlikda vu- 
judga kelgan tushunm ovchilikni hal qilish b o ‘yicha m uloqotda b o ‘- 
lishiga ruxsat etiladi. Biroq, o ‘qituvchi huzuriga birdaniga bir nechta 
em as faqat bitta sardom ing kelishiga y o ‘l q o ‘yiladi.
Bir kichik guruh qo‘yilgan m uam m oni (m asalani) hal etgach, 
uning to ‘g‘riligini o'qituvchi tom onidan tekshirilib, sardorga sherik­
lariga o ‘rgatish taklif qilinadi. U ning o 'rgatish i jarayonida m asalani 
yecha olmagan guruhchalam ing sardorlari h am shu guruhga kelib 
q o ‘sh ilad i, so‘ngra o ‘zlarining gu ruhlariga q ay tish ib sheriklariga 
o ‘rgatishadi.