Ўзбек тилида экспрессивлик ифодалашнинг синтактик усули

Вокатив гаплар
Вокатив гаплар тузилиши жиҳатидан ундалмалар- дан фарқ қилмайди ҳисоб. Шунинг учун вокатив гап- ларни баъзан ундалма билан, баъзан эса номинатив гаплар билан аралаштириш ҳоллари кўзга ташланади. Лекин вокатив гаплар ундалмадан гапга хос барча бел- гиларни ўзида акс эттириши билан фарқланса, номина- тив гапдан ифодалайдиган маъноси билан фарқ қилади. Яъни номинатив гаплар предмет ва воқеа-ҳодисалар-нинг мавжудлигини тасдиқлаш, кўрсатиш каби маъноларни билдирса, вокатив гаплар сезги ва эмоцияларни ифода- лайди. Хуллас, вокатив гап ҳам ўзига хос хусусиятлари билан сиқиқ конструкцияли гаплар қаторидан ўрин ола- ди. Мисоллар:—Ким у!—қичқирди келаётган одам муд- ҳиш воқеа юз берганини сезиб... Қўл фонарини ёқиб ерда ётган аёлнинг юзига тутди. Лобар?.. Бу гап (Лобар!)да сўзловчи Лобарга нисбатан ундаш мақсадини кўзлаёт- гани йўқ, балки тўсатдан кутилмаганда юз берган муд- ҳиш воқеа таъсири натижасида ўзида юз берган кучли ҳаяжонни ифодаламоқда.

• 
  Отажон, менинг отажоним!— деб Алик қучоқ- лабди.
  
• 
  Уғлим, жон ўғлим,— дебди ота маҳкам қучоқлаб (Эртакдан). Бу мисолда ҳам, отажон, менинг отажо- ним, ўғлим, жоним ўғлим каби сўз ва бирикмалар ундалма бўлмай, сўзловчининг кучли эмоциясини ифода этувчи гаплардир, узоқ кўришмасдан юрган ота-бола- нинг ҳаяжонли қувончининг ифодасидир. Хуллас, вока- тив деб номланган гаплар кучли эмоционал-экспрессив бўёққа эга бўлган махсус гап туридир.