Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

1. Инсоннинг ташқи кўринишини кузатиш омили орқали:
– Бобо, сизнинг соқолингиз оқ ипданми? – деди Жавдад. (М.Содиқова. Ўзи ҳам ширин, сўзи ҳам)
2. Ҳодисаларни бир-бирига таққослаш омили орқали:
– Опа, бу нима?
– Барометр, ҳавонинг иссиқ-совуғини ўлчайди.
– Ҳавонинг қўлтиғи қаерда бўлади? (М.Содиқова. Ўзи ҳам ширин, сўзи ҳам)
3. Мантиқий хулосалаш омили орқали:
Тўрт яшар Сарвар овқат емай, ойисини қийнарди.
– Овқат емасанг, бўйинг ўсмайди, – деди ойиси.
– Ўзингиз овқат ейсизми? – сўради Сарвар.
– Ейман.
– Бўйингиз ўсиб томгача етиб қоладими?
– Йўқ, мен ўсиб бўлдим.
– Унда нега овқат ейсиз? (М.Содиқова. Ўзи ҳам ширин, сўзи ҳам)
Болалар катталарнинг жавобларидан англашилаётган фикрларни таққослаб, уларни мантиқ чиғириғидан ўтказишади. Уларнинг нутқида қўлланаётган сўроқ актлари тилнинг барча сатҳларига тегишли бирликларни ўзлаштиришда, лисоний сезгирликни ривожлантиришда, моддий олам ҳақидаги билимларини кенгайтиришда восита вазифасини бажаради.
Учинчи бобнинг “Образли тафаккурнинг болалар нутқида баҳо (аксиологик) муносабати орқали воқеланиши” деб номланган учинчи фаслида баҳо категориясининг фалсафа, психология ҳамда тилшуносликдаги таърифлари келтирилган.
Образли тафаккур орқали болалар нутқида воқеланадиган баҳо муносабати оддий баҳолашдан ўзининг кутилмаганлиги, табиийлиги, бўёқдорлиги, эмоцияга бойлиги билан ажралиб туради. Болалар нутқида ифодаланадиган баҳо муносабати қуйидаги йўллар орқали амалга ошади:
1.Танқид қилиш ёки эътироз билдириш орқали. Бошим айланиб кетяпти, – деди ойиси.
– Бошингиз жойида турибди-ку. (М.Содиқова. Ўзи ҳам ширин, сўзи ҳам)
2. Ҳозиржавоблик орқали. Масалан:

• 
  Биласанми, Маткарим,
  

Қиш совуқни қайдан олган?

• 
  Ҳа, биламан, кимнингдир
  
• 
  Совуткичи очиқ қолган. (Қ.Исмоил. Қиш)