Zbek isto n respu blikasi fanlar akad em iyasi

---

О ZBEK ISTO N RESPU BLIKASI FANLAR
AKAD EM IYASI
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
A.NURMONOV, H.USMONOVA, 
D.BOBOXONOVA
TILNI SISTEMA SIFATIDA
O'RGANISH
Namangan - 2 0 1 1

---

O'zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
A.NURMONOV, H.USMONOVA, 
D.BOBOXONOVA
TILNI SISTEMA SIFATIDA
O'RGANISH
Namangan - 2011

---

BSH.:
Taqrizchilar:
Filologiya fanlari nomzodi, dotsent 
O. Tojiyev
Filologiya fanlari nomzodi 
Sh.Abdurahmonov
Ushbu o'quv-uslubiy qo'llanma oliy o'quv yurtlari filologiya 
fakul’teti talabalariga sistema haqida, tilning sistemaliligi, uning belgilar 
sistemasi ekanligi, til sistemasining ko'p bosqichli tuzilishi, tilning sathlari, 
sath birliklarining o'zaro munosabati va. uning tuzilishi kabi masalalar 
haqida atroflicha ilmiy ma'lumot berish uchun mo'ljallangan.
Ushbu 
ilmiy-uslubiy 
qo'llanma 
NamDU 
o'quv-uslubiy 
kengashining 2011-yil 21-apreldagi 8-sonli yig'ilishi bayonnomasi bilan 
tasdiqlangan.
NAMANGAN DAVLAT 
UNiVERSITETI
Ahborot-fesurs т а г к з / i .
2

---

SO'Z BOSHI
O'zbek tilshunosligi so'nggi davrlarda katta yutuqlarni t|o Ij-’.a 
kiritdi. Tilshunoslik nazariyasiga bag'ishlangan bir qator asarlar maydongn 
keldi. Bu asarlarda o'zbek tili tuzilishini sistemaviy tadqiq qilish 
muammolari, tilda umumiylik-xususiylik dialektikasini namoyon bo'lishi, 
til va nutq dialektikasi, til tuzilishining darajali xususiyati, til sathlari va 
sathlararo munosabat kabi masalalar ma'lum darajada yoritildi.
O'zbek tilshunosligining qo'lga kiritgan bunday yutuqlari bilan 
oliy o'quv yurtlari filologiya fakul'teti talabalarini tanishtirish ularda ilmiy 
dunyoqarashni, mavjud adabiyotlarga tanqidiy va ijodiy yondasha olish 
ko'nikmasini shakllantirishda, o'quv dasturi asosida olgan bilimlarini 
chuqurlashtirishda katta ahamiyatga ega.
O'quv rejasiga muvofiq, III kursdan boshlab bir necha maxsus 
kurslar o'tish rejalashtirilgan. Tanlangan maxsus meteriallari o'quv dasturi 
asosida o'tiladigan materiallaming oddiy takrori bo'lib qolmasligi, o'zbek 
tilshunosligining bugungi yutuqlarining talabalarga etkaza olishi lozim.
Talabalar odatdagi darslarda til sistemasi, til sathi, paradigmatik, 
sintakmatik munosabat, tilning belgili tabiati, lingvistik belgi, belgi 
tuzilishi kabi atamalami eshitayotgan bo'lsalar ham, lekin sistema nima? 
Til sathi nima? Kabi bir qator savollar bilan talabani batafsil tanishtiruvchi 
maxsus bir asar mavjud emas. Ana shuni hisobga olgan holda "O'zbek tilini 
sistema sifatida o'rganish" nomli maxsus kursning birinchi qismini 
talabalarga havola etdik.
Unda talabalar sistema haqida, tilning sistemaliligi, uning belgilar 
sistemasi ekanligi, til sistemasining ko'p bosqichli tuzilishi, til sathlari, sath 
birliklarining o'zaro munosabati va sathlararo munosabati lingvistik belgi 
va uning tuzilishi kabi masalalar haqida ma'lum darajada ma'lumot 
oladilar. SHuningdek, o'zbek tilining fonologik sathi va o'zbek tili 
morfonologiyasi haqida qisqacha fikr yuritiladi.
O'zbek tilining qolgan sathlarida sistemalilik haqida ishimizning 
keyingi qismida ma'lumot bermoqchimiz.
Asar haqidagi har qanday fikr mulohazalarni 
muallifiar 
mamnuniyat bilan qabul qiladilar.
3

---