‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

5.3. Tiristor tuzilishi va ishlash prinsipi
T iristor dinistorga o ‘xshash tuzilm aga ega b o ‘lib, baza sohalaridan
biri boshqaruvchi b o ‘ladi. Agar bazalardan biriga boshqaruvchi tok
berilsa, mos tranzistorning uzatish koeffitsienti ortadi va tiristor ulanadi.
Boshqaruvchi elektrod (BE) joylashgan sohasiga m os ravishda
tiristorlar katod bilan va anod bilan boshqaruvchilarga ajratiladi. BEwww.ziyouz.com
kutubxonasi
lam ing joylashishi va tiristorlarning shartli belgilanishi 5.6-rasm da
keltirilgan.
a) b)
BE
A
p
Сp
BE
P
N
P
bi s
7 VD ° —
iV
P
N
iJ
N
BE
A
Q
%
K
I'D
К
К
5.6-rasm . Katod (a) va anod (b) orqali boshqariluvchi tiristor
tuzilmasi va shartli belgilanishi.
BE ga signal berilganda yopiluvchi tiristorlar ham m avjud. Bunday
t i r i s to r la r n i n g B E to k i t i r i s t o r u z ila y o tg a n d a a s o s iy
kom m utatsiyalanayotgan tokka qiym at jih atd an yaqinlashgani uchun
chegaralangan hollarda q o ilan ila d i.
T iristorning ulanish sxem asi va VAXsi 5.7-rasm da keltirilgan.
T iristorning d inistordan farqi sh u n d a-k i, ulanish ku ch lan ish i BE
zanjiridagi tokni o ‘zgartirib rostlanadi. Shunday qilib, tiristo r ulanish
kuchlanishi boshqariladigan dinistorga ekvivalent.
a)
b)
' h o s H (> 2 > h o s H o i I b o s h o i > 0 Ib o s h o « = 0
=1
ULAN2 ^ ULAN I L ULANO
5.7-rasm . Tiristorning ulanish sxemasi (a) va VAXi (b).www.ziyouz.com
kutubxonasi
Tiristor ulangandan so‘ng BE boshqarish xususiyatini yo‘qotadi,
natijada u yordam ida tiristorni o ‘chirib bo‘lmaydi. Tiristorning o ‘chirish
sxem alari dinistornikidek.
D inistor va tiristorlarning asosiy statik param etrlari quyidagilardan
iborat:
— ruxsat etilgan teskari kuchlanish UTES',
— berilgan to ‘g ‘ri tokda ochiq holatdagi asbobdagi kuchlanish
pasayishi Uto.g;,
— ruxsat etilgan to ‘g ‘ri tok IYu.
D inistor va tiristorlar asosan o ‘zgarm as va o'zgaruvchan toklarni
qayta ulovchi sxem alarda elektron kalit sifatida q o ‘llaniladi.