‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

Nazorat savollari:
1. Bipolyar tranzistor (ВТ) nima?
2. BTning ishlash prinsipini tushuntiring.
3. В Т emitteri, bazasi va kollektorining vazifalari nimalardan iborat?
4. n-p-n va p-n-p turli BTlar ishlash prinsipida farq bormi?
5. BTning qanday ulanish sxemalarini bilasiz?
6. ВТ asosiy ish rejim larini ay ting.
7. BTning turli ulanish sxemalarida statik VAXlarida aktiv va to ‘yinish
rejimlarini aniqlang.
8. Tranzistorning tok uzatish koeffitsienti nimani anglatadi? UB va UE
ulangan sxemalarda tok uzatish koeffitsientlari qiymatlarini solishtiring.
9. Tranzistorni to ‘rt qutblilik sifatida tasavvur etib, uning kichik signal
parametrlari qanday aniqlanishini va ulaming birliklarini tushuntiring.
10. Erli effekti nimadan iborat?
11. Miller effekti nimadan iborat?
12. UE va UB ulanganda tranzistor chiqish xarakteristikalari tikligini
solishtiring.
13. UE va UB ulangan sxemalarda kollektordagi kuchlanish ortganda,
kirish xarakteristikalari qanday siljiydi?
14. BTning barqaror ishlash sohasini kengaytirish usullari.www.ziyouz.com
kutubxonasi
V B O B . K O ‘P QATLAM LI Y A R IM O ‘TK A ZG IC H
A SB O B L A R
5.1. Umumiy ma’lumotlar
VAXida m anfiy differensial qarshilik mavjud bo‘lgan, uch va undan
ortiq p-n o ‘tishlarga ega ko‘p qatlam li yarim o‘tkazgich asbob tiristor
deb ataladi.
Tiristorning VAXida tok ortishi bilan kuchlanish kam ayadigan AB
soha mavjud (5.1-rasm ).
5.1-rasm. Tiristorning S — simon VAXi.
T iristor ishlaganda ikkita m uvozanat holatda b o ‘lishi m um kin.
Berk holatda tiristor katta qarshilikka ega va undan kichik tok oqadi.
O chiq holatda tiristor qarshiligi kichik va undan katta tok oqadi.
S hundan yarim o‘tkazgich asbobning nom i (tira — eshik) q o ‘yilgan.
T iristorlar radiolokatsiyada, radioaloqa qurilm alarida, avtom atikada
m anfiy o ‘tkazuvchanlikka ega yarim o‘tkazgich asbob sifatida ham da
tok boshqaruvchi kalitlar, energiya o ‘zgartgichlarning b o ‘sag'aviy
elem e n tlari sifatida yoki b o sh lan g ‘ich h o latd a energiya iste ’m ol
qilm aydigan asbob — triggerlar sifatida keng ishlatiladi.
Tiristorlar chiqishlari soniga qarab diodli (dinistor), triodli (trinistor)
va tetrodli tiristorlarga bo‘linadi va to ‘rt qatlam li p-n-p-n tuzilm adan
m os ravishda chiqarilgan ikki, uch va to ‘rt chiqishga ega bo'ladi.
T uzilm a chekkasidagi p qatlam anod (A), n qatlam esa katod (K) deb
nom lanadi. A nod va katod orasidagi n- va /7-sohalar baza deb ataladi,
ularga o'rnatilgan elektrodlar esa boshqaruvchi elektrodlar deb ataladi.www.ziyouz.com
kutubxonasi
D iodli va triodli tiristorlar tokni faqat bir tom onlam a o ‘tkazadi. Bu
o 'z n a v b a tid a , tiris to r la rn in g o 'z g a ru v c h a n to k n i b o s h q a ris h
im koniyatini cheklaydi. O 'zgaruvchan tok zanjirlarida ikki tom onlam a
kalit sifatida simistor (sim m etrik tiristor) ishlatiladi. Sim istor triak
deb ham ataladi. S im istor p-n-p-n-p tuzilm aga va b ir yoki ikki
boshqaruvchi elektrodga ega.