‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

Akustoelektronika asboblari. Akustoelektron asboblarning ishlashi
elektr signalni ultratovush to'Iqinlarga, uni tovush o‘tkazuvchi orqali
tarqalishiga va keyinchalik chiqish elektr signalga o ‘zgartirilishiga
asoslanadi.
Shunday qilib, bunday asboblarda kirish bilan chiqish orasida
axborot tashuvchi bo‘lib ultratovush (akustik) signal deb ataluvchi
d in am ik bir jin slim aslik xizm at qiladi. U 1013 G s ch a sto tali
tebranishlardan iborat bo'lib, qattiq jism da 1,5-^-5,5 km /s tovush
tezligida tarqaladi. Akustik to‘lqin tezligi elektromagnit tebranishlar
tarqalish tezligiga nisbatan 5 tartibga kichikligi ko‘rinib turibdi. Shuning
uch u n ushbu xususiyatdan birinchi navbatda kichik o ‘lcham li
kechiktirish liniyalarini ishlab chiqishda foydalanildi. Akustoelektron
asboblar mikroelektronikada qo'llaniladigan usullar bilan hosil qilinishi
va IMSlarga o ‘xshashligi bilan e’tiborga loyiq.www.ziyouz.com
kutubxonasi
Ultratovush to ‘lqinlar pyezoaktiv materiallarda (pyezoelektriklarda)
hosil qilinishi mumkin. Shuning uchun ushbu sinf asboblar uchun
ishchi muhit sifatida pyezoeffekt juda yaqqol nam oyon bo‘ladigan
dielektrik va yarim o‘tkazgich kristallar xizmat qiladi. To'gfripyezoeffekt
deb m exanik kuchlanish natijasida pyezoelektrikning qutblanish
h o d isa sig a a y tila d i (1 3 .8 , a -ra s m ). Q u tb la n is h n a tija s id a
pyezoelektrikning qaram a-qarshi tom onlarida pyezo — EYuK deb
ataluvchi potensiallar farqi hosil bo‘ladi. Teskari pyezoeffekt deb
berilgan tashqi kuchlanish ta ’sirida jism ning geometrik o ‘lchamlari
o'zgarishiga aytiladi (13.8, b-rasm). Rasmda jism ning deformatsiyadan
keyingi o ‘lchamlari punktir chiziq bilan ko‘rsatilgan.
K u ch lan ish b erilg an jo y d a e le k tr m aydon k u ch lan g an lig i
yo‘nalishiga bog‘liq holda pyezoelektrik siqiladi yoki kengayadi.
N atijada, tovush o ‘tkazuvchi deb ataladigan, kristali plastinada
ko‘ndalang yoki b o ‘ylam a akustik ultratovush chastotasi berilgan
kuchlanish chastotasiga teng bo‘ladi. Pyezoelektrik m a’lum xususiy
mexanik tebranishlar chastotasiga ega bo'lgani sababli, tashqi EYuK
chastotasi bilan plastina xususiy tebranishlar chastotasi bir-biriga teng
bo‘lganda (rezonans hodisasi) plastinaning tebranishlari amplitudasi
eng katta qiymatga ega bo‘ladi.
a) b)
+ Г
+++++++