‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

Xl0 = l-23+ 1-22 + 0-21 + 1 -2°=11
ga ega bo‘lamiz.
2-qoida. Kichik asosga ega bo‘lgan sanoq tizim idan katta asosga
ega bo‘lgan sanoq tizimiga o ‘tish quyidagicha amalga oshiriladi:
a) birlam chi signalning butun qismi yangi sanoq tizim i asosiga
bo‘linadi;
b) birlam chi signalning kasr qismi yangi sanoq tizim i asosiga
ko‘paytiriladi.
Misol. 25.12 o ‘nlik sonini ikkilik sanoq tizimiga o ‘zgartiring.
Yechimi.
1. Butun qismni o ‘zgartiramiz:
25:2 = 12 + 1 (XQ = 1)
12:2 = 6 + 0 (X{ = 0)
6:2 = 3 + 0 (X2 = 0)
3:2 = 1 + 1 (Xз = 1)
1:2 = 0 + 1 (X4 = 1)
X2 ikkilik sonining butun qismi bo'linishining so‘nggi natijasidan
yoziladi, ya’ni 2510=110012 ko‘rinishida bo‘ladi.
2. Kasr qismini o ‘zgartiramiz:
0,12-2 = 0 + 0,24 ( I , = 0)
0,24-2 = 0 + 0,48 (X_2 = 0)
0,48-2 = 0 + 0,96 (X_3 = 0)
0,96-2 = 1 + 0,92 ( J 4 = 1)
0,92-2 = 1 + 0,84 (X_s = 1).
Aniqligi yuqori darajada boMgan natija olish uchun bu jarayonlar
к — marta takrorlanadi. 5 ta qiymatgacha aniqlikda b o ‘lgan ikkilik
sonini kasr qismini yozish uchun ko‘paytirishning birinchi natijasidan
olinadi, ya’ni 0,12lo=0,00012 ko‘rinishida bo‘ladi.
3. So‘nggi natija 25,1210~ 1 1001,00012 ko‘rinishida b o ‘ladi.
Eslatma. Ikkilik sanoq tizimidan sakkizlik yoki o ‘n oltilik sanoq
tizimiga o‘tish ancha sodda usulda amalga oshirilishi mumkin. 8=23,
16=24 bolgani sababli, sakkizlik sanog'ida yozilgan sonning bir razryadini
— uchta razryad, o ‘n oltilik sanog‘ida yozilgan bir razryadini — to ‘rtta
razryad ko‘rinishida va aksincha ifodalash mumkin.
Misol. X2 =1010012 ni X% ga o'zgartiring.www.ziyouz.com
kutubxonasi
Yechimi. 11.1-javdalga mos ravishda 1012 = 58 va 001, = 1^ ga
teng, shu sababli Xs = 51 „ bo'ladi.
Misol. X2 =10100110, ni Xlb ga o ‘zgartiring.
Yechimi. 11.1-javdalga mos ravishda 1010, = A 16 va 01 102 = 6,6 ga
teng, shu sababli x 16 = A6)6 bo'ladi.
Raqamli texnikada bit, bayt, so'z kabi term inlar keng qo'llaniladi.
Ikkilik razryadni odatda bit deb atashadi. Shunday qilib, 1001
soni 4-bitli ikkilik soni, 10111001! soni esa — 9 bitli ikkilik soni
hisoblanadi. Sonning chap chekkasidagi bit katta razryad (u katta
vaznga ega), o ‘ng chekkadagi bit kichik razryad (u kichik vaznga ega)
hisoblanadi. 16 bitdan iborat bo'lgan ikkilik soni 11.2-rasmda keltirilgan.