‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

UB= U A- U BK- R l a. (9.8)
Berilgan UA da UBE ning qiymati I0 tok qiymatiga mos b o lad i va
natijada, R ning shunday qiymatini tanlash mumkinki, UB ning qiymati
avvaldan belgilangan qiymatga mos bo'lsin.
Sxemaning chiqishidagi signal (B nuqta) kirishdagi (A nuqta)
signalni qaytarishiga ishonch hosil qilish qiyin emas. (9.8) ifoda asosida
I0= const bo‘lgani uchun
AUa =AUb -AU№
b o ia d i. Baza potensialining o ‘zgarishi UBE qiym atini o ‘zgartira
olmaydi, chunki tranzistor em itteri potensiali amalda shu ondayoq
baza p o ten sia li o 'z g a rish ig a m os k elad i. N a tija d a , AUBr= 0
va AUa
=AU b bo‘ladi. BTGning dinam ik qarshiligi R.=oo bo‘lsagina,
yuqoridagi ifoda o‘rinli bo‘ladi. /? ning qiymati odatda 100 kOm-^ 1 MOm,
R esa 1h-2 kOm bo‘ladi. Shuning uchun signal uzatish koeffitsienti
birga yaqin bo‘ladi.
Differensial kuchaytirigichlar. 8-bobda ko‘rib chiqilgan manfiywww.ziyouz.com
kutubxonasi
TAli kuchaytirgich kaskadlar kuchlanish bo‘yicha kichik kuchaytirish
koeffitsientiga ega boMgan holda yuqori barqarorlikka, nolining dreyfi
k ich ik boM ishiga q a ra m a s d a n , lu rli x a la q itla r t a ’s irid a n
himoyalanmagan. Natijada kirishga signal berilmaganda chiqishda
yolg'on signallar paydo bo’lishi mumkin. Xalaqitlar manbayi bo‘lib:
1. Yuqori chastotali tebranishlarni generatsiyalovchi turli qurilmalar,
masalan, radiouzatgich, yuqori chastotali apparaturalar;
2. Ishlaganida elektr zaryad hosil qiluvchi qurilmalar, masalan,
elektr dvigatellar va generatorlar, avtomobillar dvigatellarini o‘t oldirish
tizimlari va shunga o‘xshashlar xizmat qiladi.
Xalaqitlar signal sifatida elektron asbobga ta ’m inot manbalari
liniyalaridan yoki signal kiritish va chiqarish zanjirlaridan kirishi
mumkin. Hozirgi kunda xalaqitlar bilan kurashish uchun ko‘p samarali
choralar ko‘rilgan. Ularning hammasi xalaqit signalini so‘ndirishga
yo‘naltirilgan bo‘lib, chuqur manfiy ТА kiritish shular jumlasidandir.
ТА foydali signal kuchaytirish koeffitsientini keskin kamayishiga olib
keladi, chunki xalaqit signali ham, foydali signal ham, bitta kirishga
beriladi. Shuning uchun, ham signal kuchaytirish koeffitsientini, ham
xalaqitlarni so‘ndirish koeffitsientini oshirish uchun kuchaytirgich:
— xalaqit uchun chuqur manfiy TAni ta ’minlashi;
— bir vaqtda foydali signal uchun manfiy TAni yo‘qotishi kerak.
Bu talablarga differensial kuchaytirgich (DK) javob beradi. DKda
chiqish kuchlanishi har bir kaskad chiqish kuchlanishlarining ayirmasi
sifatida shakllanib, ko‘prik sxema ko'rinishida bo‘ladi. Ko‘prik sxemalar
olchashlarning turli xatoliklarini kompensatsiyalash uchun qo‘llaniladi.
Bu xatoliklar barqarorlikni buzuvchi omillar hisobiga hosil bo‘ladi.
DKning an’anaviy sxemasi 9.7, a-rasmda keltirilgan. Kuchaytirgich
ikkita sim m etrik yelkadan tashkil topgan b o ‘lib, birinchisi VTl
tranzistor va RKI rezistordan, ikkinchisi esa VT2 tranzistor va RK2
rezistordan tashkil topgan. RE rezistor ikkala yelka uchun umumiy.
H ar bir yelka manfiy TAli UE ulangan kaskadni tashkil etadi.
Sxemaning boshlang'ich ish rejimi I0 tok bilan aniqlanuvchi BTG
yoki uni o ‘rnini bosuvchi k atta no m in alli RE rezisto r bilan
ta ’minlanadi.
DK elementlari ko'prik sxema hosil qiladi (9.7, b-rasm). Sxema
diagonallaridan biriga ikki qutbli kuchlanish manbayi ± EM, ikkinchisiga
esa — yuklama qarshiligi RYu ulangan. Sxemadan foydalanilgan holda,www.ziyouz.com
kutubxonasi
ko‘prik balansi sharti, ya’ni uning chiqish kuchlanishi Ucmo = UA - UB
nolga teng bo‘ladi:
R - V T \ ' & K 2 ~ R v T 2 ' R f C \ ■ (9-9)
Shart bajarilganda, ya’ni EM kuchlanishlar va ko‘prik yelkalari
qarshiliklari o ‘zgarsa ham , balans buzilmaydi.
a) b)
9.7-rasm. Differensial kuchaytirgich (a) va
uning ekvivalent sxemasi (b).
VT1 va VT2 tranzistorlar param etrlari bir xil ( Rrn = Rrr2),