‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. N. V aliyev

6-masala. 
H  ga  perpendikular  silindrning  shaxsiy  va  tushuvchi 
soyalari yasalsin  (7.17-rasm).
1.  Silindrning  ustki  asosi  proyeksiyalari  0 '   dan  s'  ga,  0"  dan 
s" ga  parallel  chiziqlar o ‘tkaziladi  va uning  Я  dagi  soyasi  O’H topi­
ladi.  Silindr  asosiga  teng  aylana  O'H dan  chiziladi  ham da  chizilgan 
aylanaga va  silindr asosidagi  aylanaga  urinm a to ‘g ‘ri  chiziqlar  chiz­
iladi.  Shunda vertikal  silindrdan  tushayotgan  soya  aniqlanadi.
2.  Silindrning  frontal  proyeksiyasida  uning  shaxsiy soyasi  aniqla­
nadi  va bu joy belgilab  q o ‘yiladi.
136

---

7.17-rasm .
Aylanish  sirtlari  hisoblangan  sfera,  paraboloid  kabilardan  tu ­
shayotgan  soyalarni  yasashda ularning parallellaridan foydalaniladi.
7-masala. 
Sfera  (shar)ning  shaxsiy  va  tushuvchi  soyalari  baja- 
rilsin  (7.18-rasm).
1.  Sfera  ekvatori  (eng  katta  p a ra lle llin g   ustki  va  ostki  tom on- 
larida bir xil  masofada  sirt  parallellari  tanlab  olinadi.  M a’lumki,  ay­
lana  qaysi  tekislikka  parallel b o ‘lsa,  uning  o ‘sha tekislikdagi  tushuv­
chi  soyasi  o ‘zining  haqiqiy  kattaligidagi  aylana  k o ‘rinishida  tasvir­
lanadi.  Sfera  parallellari  ham  aylana  b o ‘lganligi  u ch u n   H  da  o ‘sha 
aylanalaming  markazlari  soyalari  topilib,  bu  m arkaz  soyalaridan o ‘z 
parallellariga  teng  aylanalar chizib  chiqiladi.  H am da bu  aylanalarga 
urinm a  qilib  egri  chiziq  chiziladi.  N atijada  sferaning  soyasi  —  ellips 
yasaladi.
2.  Sfera  parallellari  markazlari  0 " ,,  O",  0 " 2 lardan  s" ga,  O' l;