‘zbek ist n respublikasi

7 —O.Yu. Rashidov va bosh. ₉₇

lakatdagi barcha vazirliklar va idoralaming moliya faoliyatini nazorat qiladi va tartibga solib turadi.

Biz yuqorida ta ’kidlab o ‘tgan moliyani boshqarishdagi umumiy boshqaruvdan tashqari uni aniq amalga oshiruvchi tezkor(operativ boshqaruv) moliya apparati mavjud. Mamlakatimizda moliyani bosh- qarishni joylarda ijro etuvchi barcha tashkiliy tuzilmalarning jamlamasi moliya apparatini tashkil etadi.

Agar biz moliyani boshqarishning umumiy va tezkor sohalarini umumlashtirsak, u holda moliyani boshqarish tizimini shakllantirib uni quyidagi chizmada ko‘rishimiz mumkin.

Moliya tizimida 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi muhim o ‘rin egallaydi. Buning asosiy sababi, Moliya vazirligi nafaqat moliya siyosatini ishlab chiqib, uni amalga oshiradi, balki o ‘z vaqtida davlat ijroiya organlari tomonidan bajarilishini bevosita nazorat etadi. Moliya­ ni boshqarishda Moliya vazirligiga amaldagi qonunchilikka asosan quyidagi vazifalarni bajarish yuklatilgan:

• 
  manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda milliy iqtiso- diyotni rivojlantirish yuzasidan qisqa hamda uzoq muddatli reja- taxminlarni ishlab chiqishda ishtirok etadi;
  
• 
  m am lakat oliy ijroiya organlari bilan birgalikda davlatning markazlashgan pul mablag‘lari resurslariga bo‘lgan ehtiyojini aniqlaydi va uni davlat hamda mahalliy budjetlar o'rtasida taqsimlash yuzasidan takliflar ishlab chiqishda ishtirok etadi;
  
• 
  davlat budjetining loyihasini tayyorlash yuzasidan ishni tashkil etadi, mahalliy budjetlar uchun umumdavlat soliqlaridan ajratmalari m e’yorlari loyihasini ishlab chiqadi, ajratiladigan subvensiya hamda dotatsiyalarning miqdorini belgilaydi;
  
• 
  davlat budjeti va budjetdan tashqari jamg'armalarning ijrosini ta ’minlaydi;
  
• 
  Davlat Soliq Qo'mitasi bilan birgalikda soliq tizimi va soliq siyosatini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqishda ishtirok etadi;
  
• 
  manfaatdor vazirliklar, idoralar va kompaniyalar bilan birgalikda narx-navo siyosatini (ta’riflar, imtiyozlar) aniqlashda ishtirok etadi;
  
• 
  Davlatning qisqa ham da uzoq muddatli obligatsiyalarni muo- malaga chiqarish va ularni joylashtirish b o ‘yicha takliflar ishlab chiqadi;
  

— milliy qimmatli qog'ozlar bozorini shakllantirish va uning

faoliyatini takomillashtirish yuzasidan takliflar ishlab chiqadi;

• 
  mamlakatda sug‘urta faoliyatini takomillashtirish yuzasidan olib boriladigan ishlarda ishtirok etadi va nazorat qiladi;
  
• 
  Vazirlar Mahkamasining topshirig‘i va vakolati bo‘yicha xalqaro m oliya tashkilotlari (Xalqaro Valuta fondi, Xalqaro Tiklanish va Taraqqiyot Banki va boshqalar) bilan hamkorlikni amalga oshiradi;
  
• 
  0 ‘zbekiston Respublikasining tashqi davlat qarzdorligi yuzasidan dasturlar loyihasini ishlab chiqadi va boshqalar. 0 ‘zbekiston Respub- likasi Moliya vazirligi o ‘ziga yuklatilgan vazifalarni o ‘zining tarkibiy bo‘g ‘inlari orqali amalga oshiradi. Bu tarkibiy tuzilishni 5-chizmada.
  

Shuni ta ’kidlash lozimki, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va uning joylardagi bo‘g‘inlari o ‘z faoliyatini «Budjet tizimi to ‘g‘ri- sida»gi Qonuniga asosan tashkil etadi hamda amalga oshiradi.

O ‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotiiung bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o'tishi va yangi soliq qonunining qabul qilinishi natijasida davlat daromadlarida soliqlar va yig‘imlarning ahamiyatini oshirishga ta ’sir ko‘rsatdi. Soliq qonunchiligini takomillashtirish va davlat budjetiga daromadlar tushumini oshirish maqsadida Moliya vazirligi tarkibidan maxsus vakolatga ega b o ‘lgan markazlashgan soliq organlari tizimini tashkil etishga katta ehtiyoj sezildi.

0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi 1991-yil 14 -iyunda

« 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari to ‘g‘risidagi nizom»ni tasdiqladi. Ushbu nizomga asosan Vazirlar Mahkamasining 1991-yil 12-avgustida 217-sonli « 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat soliq organlari to‘g‘risida»gi qarori qabul qilindi. Ushbu qonunchilik asosida soliq organlarining mustaqil davlat soliq xizmati sifatidagi faoliyati boshlandi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o‘mitasining maqomi, uning asosiy vazifalari, funksiyalarining doirasi va faoliyatining kengayishi natijasido 1994-yil 14-yanvarda 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining

« 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Davlat bosh soliq boshqarmasini O'zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o‘mitasiga aylantirish to‘g‘risida»gi Farmoni qabul qilindi. Ushbu farmonni amalga oshirish uchun O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994- yil 18-martda « 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasini tashkil etish va faoliyat ko‘rsatishi masalalari to ‘g‘risida»gi 114-sonli qarori qabul. qilindi. Ushbu m e’yoriy hujjatga asosan 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Qo'mitasi mamlakatimizda soliq va bojxona siyosatini amalga oshirish hamda davlatning iqtisodiy manfaatlarini va mulkiy huquqlari himoyasini ta’minlash sohasidagi davlatning vakolatli organi ekanligi belgilab qo‘yildi.

Mamlakatda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarning chuqurlashib borishi va bu o'zgarishlarga soliq siyosatini moslashtirish hamda takomillashtirish maqsadida 1997-yil 29-avgustda «Davlat soliq xizmati to‘g‘risida»gi 474-1 sonli 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi. Ushbu qonunni amalga oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 12-yanvardagi « 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Qo‘- mitasi faoliyatini tashkil etish masalalari to‘g'risida»gi 14-sonli qarori qabul qilindi. Ushbu m e’yoriy hujyatlarda mamlakatimizdagi davlat soliq organlarining amalga oshiradigan asosiy funksiya va vazifalarining doirasi kengaytirildi hamda aniqlashtirildi.

Moliyani boshqarishda Davlat Soliq Q o‘mitasiga amaldagi qonun- chilikka asosan quyidagi vazifalarni bajarish yuklatilgan:

• 
  mamlakatda soliq qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlarning to‘g‘ri hisoblanishi, soliqlar to ‘liq va o ‘z vaqtida toManishi ustidan nazoratni amalga oshirish;
  
• 
  soliq qonun hujjatlariga rioya etishda zarur shartlarni ta ’minlash, soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to'lovchilarga yordam ko'rsatish;
  
• 
  mamlakatda soliq siyosatini amalga oshirishda bevosita ishtirok etish;
  
• 
  soliqqa tortish subyektlari va obyektlarini to'liq va o ‘z vaqtida hisobga olishni ta’minlash;
  
• 
  soliqqa doir huquqbuzarliklarni aniqlash, oldini olish va bartaraf qilish;
  
• 
  nazorat qiluvchi organlar tomonidan xo'jalik yurituvchi subyekt- lar moliya-xo'jalik faoliyatini tekshirish va taftish qilishlarning ham- masini muvofiqlashtirish;
  
• 
  jismoniy va yuridik shaxslarni, budjetga soliqlar va boshqa to'lovlarni to ‘lovchilarni, yuridik hamda jismoniy shaxslarning soliqqa tortish obyektlarini hisobga olishning to‘laqonli bazasini yaratish;
  
• 
  yagona telekommunikatsiya tizimini yaratish;
  
• 
  tashkiliy hamda kadrlar bilan ishlashni takomillashtirish va kuchaytirish;
  
• 
  m e’yoriy-huquqiy bazani yanada takomillashtirish, soliq sohasida huquqbuzarlikning oldini olish, soliqlarni yig‘ish va majburiy tarzda undirish funksiyalarini birlashtirish;
  
• 
  belgilangan prognoz ko‘rsatkichlariga muvofiq budjetga to‘lov- larning to‘liq tushishini ta ’minlash;
  
• 
  soliq tizimining unumdorligi va samaradorligini oshirish, salbiy ta’sir va xatar darajasini pasaytirish;
  
• 
  0 ‘tkaziladigan iqtisodiy islohotlarning borishiga xufiya iqtiso- diyotning roli va ta ’sirini kamaytirish.
  

Yuqorida t a ’kidlab o ‘tgan vazifalarni Davlat Soliq Q o ‘mitasi quyida keltirilgan chizmada o ‘zining tarkibiy bo ‘g‘inlari orqali amalga oshiradi.

6.