Ўзбек диалектологияси

гештиц ағьтм жэмэйди- 
гўштнинг 
ёғини емайди ва бошқалар.
Қипчоқ лаҳжаси маънодош сўзларга ҳам бой: 
жилик//сўйэк. 
Тенг 
қўлланади. Маънодошлиги асосан сийлов, зиёфат маъносида учрайди: 
жилик қоймақ 
ёки 
ашқа сўйэк самақ, чмрағмм / / айнам. 
Бу сўзлар 
кекса киш иларнинг ёшларга суюб мурожаат қилишида маънодош лик 
касб этади. Аввалроқ 
айнам 
сўзи кўпроқ ишлатилган бўлса, кейинчалик 
чмрағмм 
сўзининг истеъмол доираси кенгайди.
Бой, гэвдэ, сммбат, кэлбэт, пичим 
маънодошларида етакчи 
бой
сўзидир. 
Бэт, жўз, ирэц, тўс, чмрай, эпит, пэшэрэ, турқ, смйақ, сақт,
кериниш, қмйапа 
м аънодош ларида бет етакчи , ун и н г эн г я қ и н
маънодоши 
жуз 
сўзидир.
Худди адабий тилдагидек, лаҳжада ҳам уларнинг қўлланиш ўрнига 
эътибор қаратмоқ керак бўлади. Қиёсланг: 
чмрайм ачмқ- 
юзи очиқ, 
табиати оч и қ, к ай ф и яти яхш и. 
Ҳэч чмрайм ачмлмадмда 
— ҳеч 
табиати(қовоғи) очилмади-да. 
Чмрайм ачмқ 
ибораси ўрнида 
жузи ачмқ
ёки бэти а ч н қ ибораларини қўллаб бўлмайди.
Ирэц: ирэци кирип қаптм 
(касалга ёки пишаётган мевага нисбатан).
Тўс: тўси жақшмдан тўцўлма-туси 
яхшидан чекинма.
Смйақ: смйағм атасиға оқшайдм 
-кўриниш и отасига ўхшайди.
Сақт: сақгм жаман 
—кўриниши, тузилиши ёмон.
Қ ипчоқ лаҳжасида худди адабий тилдаги ва бошқа лаҳжалардаги 
каби шаклдош сўзлар ҳам жуда мўл. Чунончи, от (ўт) сўзи иккита 
шаклдошликни юзага келтиради. От - 1. кўкат - 2. олов. 0 т сўзи ҳам 
худди шундай: 1) ет-ўт қопчаси; 2) ет-феъл (ўтмоқнинг буйруқ шакли).
Ор: 
1) ор-ўришга буйруқ; 2) ор-чуқурлик.
0р: 
1) ер-сочни ўриш; 2) ер-баландлик.