Ўзбек диалектологияси

А й т и б т у р и б с и з л а р
III
Б а р а ж а т н т ь !
Б о р а ё т и б д и
А й т ь т т у р ь т т ь !
А й т и б т у р и б д и л а р
Ўтган замон феьли
Бирлик
Кўплик
Ш а-
Қипчоқ
Адабий
Қипчоқ
Адабий
хс
лах^жасида
тилда
лах^жасида
тилда
I
бардьш
бардим
кэлдик
келдик
II
бардьш
бординг
кэлдиларинис
келдингиз
баольшью
бошшнгиз
кэлдилэрин
келдиларинг
Ш
баодь!
баоди
кэлди
келдилар

---

Истак майли
Б и р л и к
К ў п л и к
Ш а х с
Қ и п ч о қ
А д а б и й
Қ и п ч о қ
А д а б и й
л а ҳ ж а с и д а
т и л д а
л а ҳ ж а с и д а
т и л д а
I
б а р а й ь ш
б о р а й
б а р а й м қ
б о р а й л и к
к э л е й и н
к е л а й
к э л э й и к
к е л а й л и к
к е р е й и н
к ў р а й
к е р э й и к
к ў р а й л и к
Буйруқ майли
Б и р л и к
К ў п л и к
Ш а х с
Қ и п ч о қ
л а ҳ ж а с и д а
А д а б и й
т и л д а
Қ и п ч о қ
л а ҳ ж а с и д а
А д а б и й
т и л д а
II
Б а р ( о д д и й
м у н о с а б а т )
а н (ҳ у р м а т
м у н о с а б а т )
Б о р
О л и н г
( ҳ у р м а т )
Б а р ь ш н а р
а н н з л а р
Б о р и н г л а р
о л и н г л а р
Шарт майли
Б и р л и к
К ў п л ]ик
Ш а х с
Қ и п ч о қ
А д а б и й
Қ и п ч о қ
А д а б и й
л а ҳ ж а с и д а
т и л д а
л а ҳ ж а с и д а
т и л д а
I
б а р с а м
б о р с а м
б а р с а қ
б о р с а к
II
б а р с а н ( о д д и й
м у н о с а б а т )
б а р с а н и с
( ҳ у р м а т )
б о р с а н г
б о р с а н г и з
б а р с а л а р ь ш
( о д д и й м у н о с а б а т )
б а р с а л а р ь ш м с
( ҳ у р м а т )
б о р с а л а р и н г
б о р с а л а р и н г и з
III
б а р с а
б о р с а
б а р с а
б о р с а л а р
Ҳаракат номи қипчоқ лаҳжасида 
-ш, -иш/-ь
1
ш 
қўшимчаси билан 
ҳосил қилинади: 
айтиш 
кэрэк-айтиш керак, 
бариш қачмас-бориш
бўлса 
қочмас.
-в, -ув/-ўв 
қушимчаси ҳам лаҳжада ҳаракат номи ясашда қатнашади: 
Барув-борув, кэлўв-келув, айтув-айтув.
-М ақ/-мек 
қўшимчаси ҳам қипчоқ лаҳжасида баъзан ҳаракат номи 
ясаш да иш тирок этади: Т авм ақ-топ м оқ, к ер м ек -к ў р м о қ , и ч м ек- 
ичмоқ, айтмақ-айтмоқ.

---

Равишдош шакли қипчоқ лаҳжасида феъл ўзагига 
-а, 
-е , 
-п, -ип, 
- 
ьш қўшимчаларини қўшиш билан ҳосил қилинади: М эни кере, ч а в ь т
кэтти
 
мени кўра, чопиб кетди.
С и ф а тд о ш ш акл и қ и п ч о қ л а ҳ ж а си д а
-ген , -ған, -қ а н /-к е н
қўшимчаси билан ясалади: Оқмған бала-ўқиган бола, кэгэн мийман- 
келган меҳмон, еткэн емир-ўтган умр, айтқан гэп-айтган гап.
- й , - а / - э + турған : и ш л эй ту р ған адам — и ш л ай д и ган одам. 
Боратурған адам, кэлэтурған адам — келадиган одам.
Назорат топшириқлари
1. Қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и д а г и ф е ъ л л а р н и н г ш а х с л и ш а к л и н и ш а р х д а н г . У л а р н и н г
ў з б е к а д а б и й т и л б и л а н м у н о с а б а т и н и б е л г и л а н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
2. Қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и д а г и ҳ о з и р г и з а м о н д а в о м ф е ъ л и н и и з о ҳ л а н г .А д а б и й
т и л г а м у н о с а б а т и н и б е л г и л а н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
3 . Қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и д а г и ў т г а н з а м о н ф е ъ л и н и ш а р ҳ п а н г .А д а б и й т и л г а м у -
н о с а б а т и н и б е л г и л а н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
4 . Қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и д а г и и с т а к м а й л и н и и з о ҳ л а н г .У л а р н и н г а д а б и й т и л д а г и
ш а к л л а р и б и л а н м у н о с а б а т и н и а н и қ л а н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
5. Ш а р т м а й л и н и н г л а ҳ ж а д а г и ш а к л и б и л а н а д а б и й т и л д а г и к ў р и н и ш и н и
қ и ё с л а ш а с о с и д а ў з ф и к р и н г и з н и б а ё н э т и н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
6 . Л а ҳ ж а д а г и ҳ а р а к а т н о м и к ў р и н и ш л а р и н и а д а б и й т и л б и л а н қ и ё с л а б
ш а р ҳ л а н г ( к а т е г о р и я — а н а л и з ) .
7. Р а в и ш д о ш ш а к л л а р и б ў й и ч а қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и б и л а н а д а б и й т и л м у н о с а -
б а т и н и қ а н д а й и з о ҳ л а г а н б ў л а р д и н г и з (к а т е г о р и я — а н а л и з ) ?
8. С и ф а т д о ш ш а к л л а р и а с о с и д а қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и ва а д а б и й т и л м у н о с а б а т -