Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Lyuminessent yoki flyuoressent mikroskopda ko’rish. U fotolyumi-nessensiya holatiga asoslangan (7-rasm).
Lyuminessentsiya (lumen — so’zidan olingan bo’lib, yorug’likni anglatadi) —flyuoressensiya qiluvchi obektlarni mikroskopiya qilib kuzatishda qo’llaniladi. Lyuminessent mikroskopiyada kuchli manbadan tarqalgan yorug’lik ikkita filtrdan o’tadi. Birinchi filtr tekshirilayotgan namunaga yorug’lik yetmasdan ushlab qoladi. Lekin namunadagi flyuoressensiyani aktivlashtiruvchi yorug’likni uzun to’lqinini o’tkazadi. Ikkinchi filtr flyuoressensiya tarqatuvchi namunaning yorug’lik to’lqinini o’tkazadi. SHunday qilib flyuoressensiya tarqatuvchi namuna o’ziga bir yorug’lik to’lqinining uzunligi yutadi va uni boshqa yorug’liq spektirida tarqatadi.
Birlamchi lyuminessensiya obekt oldindan bo’yalmasa ham kuzatiladi. Ikkilamchi lyuminessensiya esa, preparatni maxsus lyuminessent bo’yoqlar — flyuoroxromlar bilan bo’yalganda hosil bo’ladi. Ohirgi yillarda flyuoroxrom bilan nishonlangan immunoglobulinli diognostikumlar chiqarilmoqda.
Lyuminessent mikroskopiya boshqa oddiy usullarga nisbatan birmuncha afzalliklarga ega: tirik mikroorganizmlarni tekshirish va tekshirilayotgan materialda juda kam miqdorda bo’lsa ham ularni topish. Laboratoriya amaliyotida ko’pchilik mikroorganizmlarni aniqlash va o’rganish uchun lyuminessent mikroskoplardan keng foydalaniladi.
Elektron mikroskopda ko’rish. Elektron mikroskop yordamida yorug’lik mikroskopi bilan ko’rib bo’lmayditan (0,2 mkm) kichik obektlar ko’riladi. Elektron mikroskop viruslar, turli mikroorganizmlarning nozik tuzilishi, makromolekulyar birikmalar va boshqa submikroskopik obektlarni o’rganish uchun ko’llaniladi. Bunday mikroskoplarda yorug’lik nurlarini elektron oqimlar egallaydi. Ushbu elektron oqimlarning to’lqin uzunligi ma’lum 0,005 nm bo’lib, deyarli ko’rinadigan yorug’lik to’lqinining uzunligidan 100 000 marta kalta. Elektron mikroskopning eng kuchli ko’rsata olish imkoniyati amalda 0,1— 0,2 nm bo’lib, umuman 1 000 000 marta katta qilib ko’rsatadi ( rasm 6).
«Nur tarqatuvchi» elektron asboblar bilan bir qatorda skanerlaydigan elektron mikroskoplardan ham foydalaniladi. Ular obekt relefini yaxshi ko’rsatadi. Ammo bu mikroskoplarning katta qilib ko’rsatish imkoniyati «nur tarqatuvchi» elektron mikroskopnikidan kam.