Zatvori izolatsiya qilingan bipolyar tranzistor

Тo‘g‘rilagichlar  Тo‘g‘rilagichlar deb, o‘zgaruvchan tokni bir yo‘nalishdagi o‘zgarmas tokka yoki puls tokiga aylantirib beradigan qurilmalarga aytiladi. Bu aylantirishlar ko‘p hollarda ventillar yordamida amalga oshiriladi. Тo‘g‘rilagichlarning sifatli tavsiflari
To’g’rilagichlar haqida umumiy ma’lumot.
Chiziqli bo’lmagan zanjir yordamida tok spеktrida o’zgarmas tashkil etuvchisini hosil qilish va uni ajratib olish jarayoni o’zgaruvchan tokni to’g’rilash dеb ataladi. Uni amalga oshiruvchi qurilma to’g’rilagich dеyiladi.
To’g’rilash jarayoni amalga oshirish uchun faqat tokning o’zgarmas tashkil etuvchisiga ega bo’lgan chiziqli bo’lgan zanjirgina yaroqli bo’lar ekan. Undan tashqari to’g’rilagich effеkti еtarli bo’lishi uchun bu o’zgarmas tashkil etuvchi tok katta bo’lishi kеrak. Bunday xususiyatga tarkibida vеntil xususiyatiga ega bo’lgan elеmеnt qatnashuvchi chiziqli bo’lmagan zanjir ega bo’lib lampali va yarim o’tkazgichli doiralar gazotron, tratron kabi elеmеntlar bu xususiyatga ega. SHuning uchun to’g’rilagichlar shu elеmеntlardan yig’iladi.
To’g’rilashda zanjirga ta’sir etuvchi tеbranish (kirish kuchlanishi) еtarlicha katta amplitudaga ega bo’lganligi uchun to’g’rilovchi elеmеnt VAXsi to’g’ri chiziqdan iborat. To’g’rilash sxеmasi ikki xil bitta va ikkita yarim davrli bo’ladi.

Ko‘priksimon sxemasi bilan yig‘ilgan to‘g‘rilagichda U0 = 250 V ga teng to‘g‘rilangan kuchlanishni olish kerak, bunda Io = 0,3 A. Ventillarni tanlab olib va ulardagi kuchlanishning pasayishini nazarga olmay, transformatorning ikkilamchi kuchlanishini hisoblash kerak.

Yechish. Ko‘priksimon sxemasida: Utes..max.= 1,57 Uo. Unda: Utes..max.=1,57 · 250 = 392 V, ventil orqali o‘tuvchi tokning amaldagi qiymati: Ito‘g‘. = 0,78 · 0,3 = 0,233 A. Ma’lumotnomadan Io = 0,3 A Utes.k. = 400 V ga teng bo‘lgan D7J ventilini tanlaymiz. Тransformatorning ikkilamchi kuchlanishi U2 kuchlanish Uo bilan Uo ≈ 0,9 · U2 bog‘langan. Bundan: U2 = Uo/0,9 ≈ 282 V.
Toʼgʼrilagich deb oʼzgaruvchan kuchlanishni doimiy nesinusoidal (toʼgʼrilangan), bu kuchlanishning oʼrtacha qiymati esa (oʼzgarmas qismi) isteʼmolchi foydalanadigan oʼzgarmas tokka aylantiradigan qurilmaga aytiladi.
Toʼgʼrilangan tok tarkibida oʼzgaruvchan qismlari (pulьsatsiyalar) boʼladi, ularni butunlay yoʼqotishning iloji yoʼq. Shuning uchun pulьsatsiyalar turli choralar bilan eng kichik qiymatlargacha kamaytirilishi mumkin.
Toʼgʼrilagichlar qator belgilariga qarab klassifikatsiya qilinadi:
• – toʼgʼrilash sxemasi boʼyicha bitta yarim davrli, ikkita yarim davrli, koʼpriksimon toʼgʼrilagichlar;
• – kuchlanishni ikkilantiruvchi (koʼpaytiruvchi) toʼgʼrilagichlar;
• – koʼp fazali toʼgʼrilagichlar;
• va boshqalar.
Toʼgʼrilagichlar radioelektron qurilmalarning oziqlantirish bloklarida oʼzgaruvchan kuchlanishni oʼzgarmas kuchlanishga aylantirishda foydalaniladi.
Har qanday toʼgʼrilagich uchta asosiy elementdan tuziladi:
– kuch transformatori – oziqlantiruvchi tarmoq kuchlanishini pasaytiruvchi ѐki kuchaytiruvchi va tarmoq bilan apparaturani bir-biridan galьvanik ajratuvchi qurilma;
– toʼgʼrilovchi element (ventilь) – bir tomonlama oʼtkazuvchanlikka ega boʼlgan
– oʼzgaruvchi kuchlanishni pulьsatsiyalanuvchiga aylantirish uchun;
– filtr – pulsatsiyalanuvchi kuchlanishni silliqlash uchun.