ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

ólshew ásbaplarınan
paydalanıladı (2-súwret). Olardan 
ayırımları júdá ápiwayı dúzilgen. 2-súwrette keltirilgen ásbaplardan 
biri shtangencirkul bolıp, denelerdiń qalıńlıǵın yamasa sańlaqlardıń 
keńligin ólshewde paydalanıladı.
Ólshew lentası 
Shtangencirkul
Tárezi
Sızǵısh 
Menzurka 
Sekundomer
2-súwret.
Júdá anıq hám quramalı ólshewlerde quramalı ásbaplar qollanıladı. 
Mısalı, waqıttı, tezlikti, hawa basımın ólsheytuǵın ásbaplar.
1. Gipoteza degende ne túsiniledi?
2. Baqlaw eksperimentten nesi menen parıqlanadı?
3. Ólshew ásbapları qanday maqsetlerde qollanıladı?
4. Siz jáne qanday ólshew ásbapların bilesiz?

---

12
Ámeliy tapsırma
Sekund strelkası bar bolǵan saat yamasa mobil telefondaǵı 
saattan paydalanıp bir minutta ózińizdiń hám joldasıńızdıń 
júrek soǵıwın sanań.
6-TEMA
FIZIKALÍQ SHAMALAR HÁM OLARDÍ ÓLSHEW
Denelerdiń yamasa fizikalıq qubılıslardıń ayırım 
parametrlerin
tájiriybe járdeminde óshew múmkin. Bul parametrler 
fizikalıq 
shamalar
dep ataladı. Mısalı, deneniń 
uzınlıǵı, kólemi, tempe ra tu­
rası, massası
hám t.b.
Sol bir shama túrli fizikalıq qubılıs hám denelerdiń anıq bir qásiyetin 
xarakterlew ushın qollanıladı. Mısalı: qádemniń uzınlıǵı, stoldıń 
uzınlıǵı, arqannıń uzınlıǵı. Biraq bul shama joqarıda aytılǵan halatlar 
ushın túrli mániske iye boladı. Fizikalıq shamanı muǵdar jaǵınan 
anıqlaw ushın onıń san mánisin hám birligin biliw kerek. Mısalı, 
mektepte sabaq 45 minut dawam etedi delingende «waqıt» dep atalatuǵın 
fizikalıq shama eki bólimnen ibarat halda ańlatıladı. Birinshi – 45 sanı 
onıń san mánisi, ekinshi – «minut» sózi birligin bildiredi.
Waqıttı minuttan tısqarı saatlarda, sekundlarda da ańlatıw múmkin. 
Demek, hár bir fizikalıq shamanı qanday birliklerde ańlatıwdı belgilep 
alıw kerek. Ol jaǵdayda fizikalıq shamanı ólshew delingende neni 
túsiniw kerek?