Zaryadlangan zarralarning ionizatsion va radioatsion energiya yo’qotishi orasidagi bog’lanish

Zaryadlangan zarralarning ionizatsion va radioatsion energiya yo’qotishi orasidagi bog’lanish

Zaryadlangan zarralar moddadan o’tganda o’z energiyalarini asosan modda atomlarini ionlashtirishga va atomlarning uyg’onishiga sarflaydi. Bunday jarayonda energiya yo’qotish ionizatsion energiya yo’qotish deyiladi. Zarraning birlik uzunlikka teng masofada yo’qotgan energiyasi solishtirma ionizatsion energiya yo’qotish deyiladi. Alfa-zarra zaryadlangan og’ir zarra hisoblanadi.

• Zaryadlangan zarralar moddadan o’tganda o’z energiyalarini asosan modda atomlarini ionlashtirishga va atomlarning uyg’onishiga sarflaydi. Bunday jarayonda energiya yo’qotish ionizatsion energiya yo’qotish deyiladi. Zarraning birlik uzunlikka teng masofada yo’qotgan energiyasi solishtirma ionizatsion energiya yo’qotish deyiladi. Alfa-zarra zaryadlangan og’ir zarra hisoblanadi.

Ionizatsion tormozlanishda zaryadlangan zarra energiyasi modda atomlarini ionlashtirishga va uyg’otishga sarflanadi. Alfazarralarning modda atomlari bilan o’zaro ta’sir kuchlari asosan Kulon kuchlari hisoblanadi. O’zaro ta’sirda elastik sochilish va modda atomlarini ionlashtirishdagi tormozlanish jarayonlari yuz beradi.

• Ionizatsion tormozlanishda zaryadlangan zarra energiyasi modda atomlarini ionlashtirishga va uyg’otishga sarflanadi. Alfazarralarning modda atomlari bilan o’zaro ta’sir kuchlari asosan Kulon kuchlari hisoblanadi. O’zaro ta’sirda elastik sochilish va modda atomlarini ionlashtirishdagi tormozlanish jarayonlari yuz beradi.
• Alfa-zarralar moddadan o’tganda modda atomlarining musbat zaryadli yadrolari ta‟sirida tormozlanadi, modda atomlari elektronlari bilan o‟zaro ta’sirlashganda elektronlar deyarli sochilmaydi, chunki 𝛼-zarra massasi elektron massasidan katta

Alfa zarralarning tormozlanishi jarayonida uzunlik birligida yo’qotgan energiyasi quyidagi formula orqali ifodalanadi:

• Alfa zarralarning tormozlanishi jarayonida uzunlik birligida yo’qotgan energiyasi quyidagi formula orqali ifodalanadi:
• (1)
• Formulada Z-zarra zaryadi; v-zarra tezligi; n-1sm3 moddadagi elektronlar soni;
• -zarra tushgan modda atomlarining o’rtacha ionizatsion potensiali, z-yadro zaryadi. kattalikning zarra tezligiga bog’liqligi 1-rasmda keltirilgan.

• Shunday qilib, zaryadlangan zarraning ionlashtirish uchun sarflanadigan solishtirma energiya yo’qotishi zarra zaryadining kvadratiga, moddadagi elektronlar konsentratsiyasiga to‟g‟ri proporsional bo’lib, zarra massasi α ga bog‟liq emas;