Zarralar fizikasi

И Ш Ш Й И И
с
 
3*10 
s m / s
h
1,05*10 
27 
erg s
Щ ИВ 1 =15 А0~4erg = 100 MeV
0,7 * 10“2Э лг
Bundan
AE
100 
M eV 
Щ
m =
---- = ------------- = 200Я
с 
0,51 
M eV
65

---

(elektronning tinch holat energiyasi 
Ee
= 
m e1
= 0,51 
MeV).
Demak, yadroviy ta’sirlashuvni amalga oshiruvchi mezon zarra massasi 
elektron massasidan 200 marta katta ho‘lishi kerak ekan.
Yadroviy ta’sir maydonikvantibo‘lmish 
л ±,
л-“mezon zarralarni 1947
— 1950-yillarda kosmik nurlar tarkibida va tezlatkichlar yordamida topdilar, 
bu mezonlar massalari 
mn щ 270me,
izotopik spini 
T =
1, spin! .S' = 0,toq- 
juftlikka ega ekan.
Nuklonlaming mezonlar bilan ta’sirlashuvini quyidagicha tasawur qilish 
mumkin:
Р+П-^П'+ Я++П
- > /!'+/)'
« + p - > p ' +
n~+p-^p'+ri
p+p^>p'+M°+p-^>p'+p'
Bu nazariya tenglamalari matematik jihatdan juda murakkab (yechimi 
boryokiyo'qligi ma’lum emas). Bu nazariya natijalari miqdoriy xarakterga 
ega bo‘lmay, balki sifat xarakterga ega.
Yuqori energiyalarda yadroviy kuchni hosil qilishda pionlardan tashqari, 
boshqa og‘ir zarralar, masalan, A-mezonlar ham qatnashadi.
Nazorat savollari:
1. Yadro kuchlarini o‘rganish usullari nimalardan iborat? Deytron va uning 
xususiyatlarini aytib bering.
2. Yadro potensiali qanday aniqlanadi?
3. Yadroviy kuchlarning markaziy emasligini tushuntirib bering.
4. Nuklonlaming sochilish xarakteri ta’sirlashuv parametriga, energetik 
holatlarga qanday bog‘liq?
5. Yadro kuchlariniqg ajmashinuv xususiyati energiyada nima? Bu 
xususiyat qanday namoyon bo‘ladi?
6. Izotopik spin nima? Izotopik kvant soni qanday aniqlanadi? Qaysi 
ta’sirlashuvlarda saqlanadi?
7. Izotopik spin proyeksiyasi nima? U qanday aniqlanadi? Qaysi 
ta’sirlashuvlarda saqlanadi?
8. Paulining umumlashgan tamoyili nima? Qaysi kvant son lari bilan 
aloqador? Misollar keltiring.
66

---