Zarralar fizikasi

( L
m
 
1836,15/и, 
= 
1,67265*1024 g. 
m =
1838,68»/ = 1,67495-10-24 g.
n
5 
e
5 
0
Proton musbat zaryadli, zaryad miqdori elektron zaryadiga teng, ishorasi 
qarama-qarshi.
Neytron - zaryadsiz neytral zarra.
Proton va neytronlar xususiy momentga, spinga ega 
(s
= 1/2) bo‘lgan 
I’ermi-Dirak statistikasiga bo‘ysunuvchi fermionlardir.
Atom flzikasidan m a’lumki, zaryadli, massali elektron mexanik 
momentga ega bo‘lishi bilan bir vaqtda magnit momentga ham ega bo‘lishi 
kerak.
Protonning zaryadi, spini elektron zaryadi va spiniga teng, massasi esa 
katta boMgani uchun magnit momenti Bor magnetonidan kichik bo‘lishi 
kcrak:
д и
Ип
= 
2
m c
= 
^
^
^ & 's
(Bor magnetoni)
Proton magnit momenti qiymat jihatdan yadro magnetoniga teng bo6lishi 
kcrak:
f a
= - ^ - = 5,05-10 
-24e r g / g - s
2 mpc
Ц =
1836,1//
г В
'
r yam
Lekin protonning magnit momenti kutilgan qiymatdan — 1 
Ц yam
dan katta 
bo*lib 2,79 // 
wm
ekanligini ko‘rsatadi.
Neytron ham neytral zarra bo‘lishiga qaramasdan magnit momentga ega 
oknn. Neytronning magnit momenti // 
n
= -1,91 
Ц 
.
Magnit momentining
9

---

ishorasi manfiyligi spin yo'nalishiga qarama-qarshi yo4nalishda ekanligini 
bildiradi.
Proton va neytronlar magnit momentlarining boshqacha boMishligi bu 
zarralarning murakkab tuzilishga ega ekanligini ko4rsatadi.
Proton va neytronlar magnit momentlarini proton va neytronlar 
markazlarida ya!ong‘och proton (neytron) va atrofida mezon buluti bor, 
ular bir-birlariga uzviy almashinib turadi deyilsa tushunarli bo4 ladi. Masalan, 
protonning magnit momentini tushuntirish uchun markazida yalong4och 
neytron 
n
Q
[, atrofida 
n
+-mezon holatida 
t
vaqt tursa, ( 1-/) vaqtda markazida 
yalong'och proton p0, atrofida 
n
°-mezon holatida (1.1 -rasm) bo4 Isin, u holda 
o4rtacha magnit momenti
yam
(1.1.1)
71
П
1-t
1.1-rasm.
Bunda yalang'och proton p0ning magnit momenti 
/л 
p= 1 
m yam, n
+-mezon 
massasi proton massasidan 6,6 marta kichik bo4 lgani uchun magnit momenti 
6,6 / ^ wda teng. w0, ;r°-mezonlar magnit momentlari nolga teng. (1.1.) 
formuladan ko'rinib turibdiki, proton o'rtacha magnit momenti yadro 
magnetonidan katta. Xuddi shuningdek, neytronning magnit momentini
10

---

I win I / vaqt ichida yalang'och 
n0
va 
л ° -
mezon buluti va (1-/) vaqtda 
ig‘och 
p0
va 
n
“-mezon bulutidan iborat deb qarash mumkin (1.2-rasm).