Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

 Буюк шахслар ва уларнинг фарзандлари
Г.В.Сегалин фикрича, буюк шахсларнинг фар зандлари аксарият 
ҳолларда ақли паст ва руҳий нуқсонларга бой бўлишади. Масалан, Бах, 
Шуман, Тацит, Менделсон, Гётенинг ўғиллари ва Марк Твеннинг қизи 
руҳий касаллик билан оғришган. Тадқиқотчилар яна бир қизиқ, умуман 
олганда ҳаммага маълум бўлган бир тахминни ўртага ташлашади. 
Баъзида буюк шахслар соғлом бўлган тақдирда ҳам, улар ўз талант-
ларини рўёбга чиқа риши учун ичкиликка ружу қўйишган, масалан, шо-
ирлар. Ҳақиқатан ҳам энг жозибали баъзи шеър лар ва кашфиётлар маст 
ҳолда яратилганлигини кўпчилик билади. Гўёки ичкилик талантни бо-
сиб турувчи тўсиқни олиб ташлайди ва буюк шахснинг миясида пай-
до бўлган оламшумул фикрларни рўёбга чиқаради. Бу фикрга қисман 
қўшилиш мумкин, албатта. Лекин ҳеч қачон ароқни ёки бошқа спирт-
ли ичимликларни талантнинг йўлбошчиси сифатида эътироф этмаслик 
керак. 
Фикримизча, буюк шахсларда учрайдиган ароқхўрлик (баъзида 
ахлоқий бузилишлар) руҳий етишмовчиликларни қондирувчи бир 
омилдир, холос. Бугунги кунда мутахассислар истеъдодни рўёбга 

---

АСАБ ВА РУҲИЯТ
119
чиқарувчи омиллар устида иш олиб боришмоқда. Лекин мактабни 
зўрға тамомлаган ва доим қолоқ бўлган Альберт Эйнштейннинг қоби-
лиятини рўёбга чиқариш учун махсус шуғулланишмаган. Шундай бўлса-
да, у буюк шахс бўлиб етишди ва оламшумул кашфиётлари билан Но-
бель мукофотига сазовор бўлди.
Юқорида келтирилган маълумотларга қисман бўлса-да, танқидий 
кўз билан қараш керак. Ваҳо ланки, фақат руҳий нуқсонга эга бўлган 
одамгина буюк шахс бўлиб етишади, деб хулоса қилиш ҳақиқатга 
мутлақо зиддир. Чунки Моцарт, Шекс пир, Дюма, Шопен ва Рахмани-
нов (бу рўйхатни давом эттириш мумкин) каби буюк шахсларда руҳий 
нуқсонлар бўлмаган. Яна шуни таъкидлаш лозимки, юқорида номи тил-
га олинган шахслар руҳий шифохоналарда даволанишмаган ва аксари-
ят ҳолларда уларнинг хулқ-атворидаги ғалати ўзгаришларга қараб баҳо 
берилган, холос. Бундай пайтларда руҳий касаллик ҳақида эмас, балки 
шахс нинг патологик ўзгариши ҳақида фикр юритиш керак.