Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

 Эпилепсия ақлий заифликка олиб келадими?
Эпилепсиянинг баъзи турлари бора-бора ақлий заифликка олиб 
келиши мумкин. Баъзи беморларнинг хотираси пасайиб, тафаккур до-
ираси торайиб боради. Бироқ бу бузилишлар дарров пайдо бўлмайди, 
секин-аста вужудга келади. Йиллар ўтиб, диққат тарқоқлиги ривожла-
нади, фикрлар теранлиги сусаяди. 
Бемор диққат-эътиборни талаб қилувчи ақлий машқларни бажа-
ришда қийналади ёки уддасидан чиқа олмайди. Улар учун бир ишга ки-
ришиб кетиб, охиригача етказа олмай ташлаб қўйиш, асосий иш билан 
иккинчи даражали ишни чалкаштириш, кераксиз ишларга ўралашиб 
юриш жуда хос.
Фикрлар карахтлиги беморнинг нутқида ҳам акс этади. Берилган са-
волларга лўнда қилиб жавоб бера олмайди, бир айтган гапини яна бир 

---

АСАБ ВА РУҲИЯТ
33
неча бор такрорлайверади ёки суҳбат бошида тушунарли бўлиб қолган 
воқеани яна сўзлаб беради. Улар ҳиссиётга берилиб сўзлашади, баъзан 
камгап, баъзан сергап бўлишади. Бу беморнинг кайфиятига боғлиқ. 
Ёши катта беморларда, айниқса, аёлларда, пуэрилизм, яъни бола-
ларга хос хулқ-атвор кузатилади. Уларнинг нафақат хатти-ҳаракатлари, 
балки фикр лаш доираси ҳам ёшидан орқада қолиши мумкин. Баъ-
зан эса, 5–7 яшар болалар ўз ёшига мос келмайдиган ақл-заковатни 
кўрсатишади. Улар худди катталардек фикр юритишади, фойдали 
маслаҳатлар бериб қўйишади. 
Баъзи ота-оналар боладаги бундай қобилиятдан қўрқиб кетиб, бо-
лани психиатрга ҳам кўрсатишади ёки бўлмаса фахрланиб юришади 
ва боладаги ноёб қобилиятни эпилепсия билан боғлашмайди. Демак, 
бошқа руҳий касалликлардан фарқли ўлароқ, эпилепсия бир-бирига 
зид бўлган руҳий ўзгаришлар билан кечувчи касалликдир. 
Эрта ривожланган эпилепсияларда ақли заифлик кўп кузатилади. Бу 
ҳолат болаларда олий руҳий функциялар ҳали тўла шаклланмаганлиги 
билан боғлиқ. Шу боис болалик даврида кузатиладиган бош миянинг 
ҳар қандай оғир касаллиги руҳият ва тафаккурнинг у ёки бу даражада 
бузилишлари билан кечади.
Эпилепсия билан касалланган беморда кейинчалик бош миянинг 
турли касалликлари кузатилса, масалан, бош мия жароҳати, менингит, 
қон томир касалликлари, алкоголизм, руҳий бузилишлар кучаяди. 
Руҳий бузилишлар яққол ифодаланган беморда кейинчалик тут-
қа ноқ хуружлари бутунлай тўхташи мумкин. Шунинг учун ҳам 
психиатр лар ва тиббий психологлар эпилепсиянинг сўнгги босқичла-
рида тутқаноқ хуружлари ўрнини руҳият бузилишлари эгаллайди, деб 
айтишади.
Эслатма. Эпилепсиянинг 3–5 йил ичида бутунлай тузалиб кетади-
ган, ақлий ва руҳий бузилишлар умуман бўлмайдиган турлари ҳам кўп.
