Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Савол: Бош миянинг чап ярим шарида инсульт рўй берса, қандай бел-
гилар пайдо бўлади?
Жавоб: Тананинг ўнг томонида фалажликлар ва сезги бузилишла-
ри ривожланади, нутқ бузилади. Оёқ-қўллардаги фалажликлар (геми-
парез) ва сезги бузилишлари (гемианестезия) нутқ бузилишлари (мо-
тор ва сенсор афазиялар) билан биргаликда намоён бўлиши бемор учун 
оғир психологик жароҳатдир. 
Нутқнинг тўсатдан бузилиши бемор психологиясини ўзгартириб 
юборади, у атрофдагилар нутқини фақат товуш ҳолатида эшитади, 
маъносини тушунмайди. Ўзи ҳам фикрини тушунтириб бера олмайди, 
бунинг натижасида бемор жиззаки бўлиб қолади, яқинларига қаттиқ 
гапиради, ҳадеб гапиришга уринаверади, бироқ фикрини тўғри баён 
қила олмайди. Бу ҳолат сенсор афазия учун хосдир. Баъзан бемор инда-
май ётади, фақат атрофдагиларнинг саволига жавоб беришга уринади, 
оддийроқ саволларга жавоб беради ҳам, бироқ ўзи гапирмай ётади. Бу 
ҳолат мотор афазия учун хосдир. 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
22
Нутқ, одатда, фалажликларга қараганда олдинроқ тик ланади. Маса-
лан, инсультнинг ўткир давридаёқ (21 кун ичида) нутқ тиклана бош-
лайди. Нутқнинг тикланиш даражаси инсультнинг тури, зарарланган 
жой ҳажми ва албатта, даволаш жараёнининг қандай олиб борилаётга-
нига боғлиқ. 
Савол: Хулқ-атвор қандай ўзгаради? 
Жавоб: Сурункали алкоголизмдан азият чекаётган беморда инсульт 
ривожланса, нутқ бузилишлари хулқ-атворнинг кескин бузилишла-
ри билан намоён бўлади ва нутқ ҳам кеч тикланади. Бундай беморлар 
билан мулоқот қилиш жуда қийин бўлиб, улар врач ва яқинларининг 
айтганларини бажармайди, тез уришиб кетади ёки йиғлайверади, овқат 
ейишдан бош тортади, тагига сийиб юборади. Уни парвариш қилиш 
(соч-соқолини олиш, чўмилтириш ва ҳ.к)га йўл қўймайди, даволаш муо-
лажаларидан воз кечади. Табиийки, бундай беморларни даволаш шифо-
корлар учун қийинчиликлар туғдиради. 
Одатда, нутқи бузилган одамнинг хулқ-атвори ҳам тез ўзгаради. 
Бунга нутқи ривожланмай қолган болаларни мисол қилиб кўрсатиш 
мумкин. Уларнинг аксариятида хулқ-атвор ўта бузилган бўлади. Инсон 
хулқ-атворининг бошқарувчанлиги ҳам унда нутқ функциясининг мав-
жудлигига боғлиқ. Агар инсульт узоқ пайтдан буён хафақон касаллиги, 
атеросклероз, қандли диабет ва юрак касалликлари билан оғриётган 
беморларда ривожланса, нутқ тик ланиши хам қийин кечади. Инсульт 
ўтказганларда нутқ тиклангандан сўнг даволаш жараёнидаги баъзи 
қийинчиликлар барҳам топади, бемор энди ўз танасида кечаётган ка-
саллик аломатларини яқинлари ва шифокорларга бемалол айтиб бера 
олади, уларнинг тавсиясини бажара бошлайди ва натижада даволаш 
жараёнида ижобий натижалар юз беради.