Zar sochuvchi daryo

Qayir usti terrasali voha joy tipi. Bu landshaft tipologik kompleks Zarafshon, Oqdaryo va Qoradaryolarning birinchi va ikkinchi qayir usti terrasalaridan tarkib topgan. Birinchi terrasa qayir ustidan 0,5-2 m ko‘tarilgan, kengligi 2-4 km atrofida bo‘lib, g‘arbga Hazar yo‘lagi tomon torayib boradi. Ikkinchi terrasa tik pog‘ona hosil qilib birinchi terrasa ustidan 2-4 m gacha ko‘tarilgan, kengligi 5-6 km ga boradi. Terrasalarni yuzasi tekis, jar va soyliklar bilan kesilgan, daryo tomon pasayib boradi.
Terrasalarning asosini ancha chuqurlikda joylashgan shag‘al va qum yotqiziqlari tashkil etadi, ularning yuzasini gil va qumoq jinslar qoplab olgan. Terrasalarning katta maydoni inson xo‘jalik faoliyati ta’sirida o‘zgargan. O‘zlashtirilgan yerlar asosan sug‘orma dehqonchilikda keng foyda-laniladi. Qishloq xo‘jaligida paxtachilik, donchilik va bog‘dorchilik yetakchi rol o‘ynaydi.
Qayir usti terrasalarida sug‘orma dehqonchilik qadimdan rivojlangan. Shuning uchun agrolandshaftlarni tuproq qoplamida 1,5-2 m qalinlikdagi agroirrigatsion yotqiziqlar vujudga kelgan. Bu yerda sug‘oriladigan kam va o‘rtacha sho‘rlangan o‘tloq, botqoq-o‘tloq va sug‘oriladigan o‘tloq-bo‘z tuproqlar bilan bir qatorda ayrim uchastkalarda saqlanib qolgan qo‘riq va bo‘z yerlarda sho‘rxok o‘tloq va sho‘rxok o‘tloq-botqoq tuproq xillari ham uchraydi. Soyliklardagi sho‘rxok o‘tloq tuproqlarda tabiiy o‘simliklarning qora ajriq va sho‘ra formatsiyalari keng tarqalgan. Bunday holat qayir usti terrasali voha joy tipining morfologik strukturasini murakkab va tarkibiy qismlarini rang-barang bo‘lishiga olib kelgan.
Qayir usti terrasali joy tipining harakterli urochishalari. Qayir usti terrasalarida shakllangan voha geosistemalarining quyi morfologik birliklari sug‘oriladigan o‘tloq-bo‘z tuproqli vohalar, sug‘oriladigan o‘tloq tuproqli vohalar, sug‘oriladigan kam sho‘rlangan o‘tloq tuproqli vohalar, sug‘oriladigan karbonat-magniyli o‘tloq tuproqli vohalar, allyuvial-prolyuvial yotqiziqlarda madaniylashtirilgan og‘ir soz tipik bo‘z tuproqli vohalar, sug‘oriladigan botqoq-o‘tloq tuproqli vohalar, o‘rtacha sho‘rlangan o‘tloq tuproqlardagi ikkilamchi ajriq-qiyoqli o‘tloqzorlar kabi antropogen urochishalardan iborat.