Zamonaviy shaxsiy kompyuter

Monitor	Rang-mono	Matn-holati
Grafika holati
MDA	Monohrom	80х25, 2	640х200, 2
CGA	Rangli	80х25, 16	640х200, 2
MCGA	Rangli	80х25, 16	640х480, 16
Hercules	Monohrom	80х25, 2	720х348, 2
EGA	Rangli	80х25,16 80х25, 16	640х350, 16
VGA	Rangli	80х25, 16 80х25, 16	640х480, 16

KLAVIATURA. KLAVIATURANING ASOSIY TUGMALAR GURUHI VA ULARNING VAZIFALARI
1. Klaviaturadagi tugmalarning turli soni ba’zi bir boshqaruv tugmalarning takrorlanishi va yangi tugmalar qo’shish hisobiga bo’ladi. Masalan: ENTER, SHIFT, ALT va boshqa tugmalar yoki WINDOWS maxsus tugmalari.

2. Asosiy gurux tugmalarning ta’rifi va ularning vazifalari. Bajaradigan vazifalariga qarab, klaviaturada to’rt gurux tugmalar mavjud:

3. Ushbu mashg’ulot poyonida 2-3 gapdan ortiq bo’lmagan oddiy matn misolida asosiy ko’nikmalarni mashq qilishni tavsiya qilamiz.

Klaviatura - axborotni kompyuterga kiritishning standartli universal qurilmasidir.

Tugmalar soniga qarab uch tur klaviaturalar farqlanadi:

1) PS/AT klaviaturasi (84-86 tugma).

2) WINDOWS klaviaturasi (105 tugma).

3) Standart (101. 102) kengaytirilgan AT klaviaturasi.

• 
  boshqaruv tugmalari;
  
• 
  tahrir qilish tugmalari;
  
• 
  alfavit – raqamli tugmalar;
  
• 
  funksional tugmalar.
  

Boshqaruv tugmalariga quyidagilar kiradi:

ENTER - kiritish tugmasi;

ESCAP (ESC) - bekor qilish tugmasi;

CTRL, ALT - maxsus boshqaruv tugmasi, u odatda boshqa tugmalar bilan birgalikda turli buyruqlarni bajarish uchun foydalaniladi.

Caps Lock - klaviatura registrlari orasidagi uzoq vaqtli o’tkazishlarni boshqaradi.

Num Lock - klaviatura alohida qismini raqamlar va strelkalar yordamida boshqaradi.

SHIFT - tugmasi registrlar orasidagi qiska vaqtli o’tkazishlarni boshqaradi. Strelkalar tugmasi yordamida ham kursorni boshqarish mumkin.

Tahrir qilish tugmalari:

DELETE - kursorning o’ng tomonidagi belgilarni yo’qotish;

Back Spase - kursorning chap tomonidagi belgilarni yo’qotish;

INSERT - belgi joylashtirish;

HOME - kursorni satr boshiga keltirish;

END - kursorni satr oxiriga keltirish;

PAGE UP - kursorni sahifaning yuqori qismiga keltirish;

PAGE Down - kursorni sahifaning pastki qismiga keltirish.

Klaviaturadagi F1 - F12 funksional tugmalar turli dasturlarda maxsus vazifalarni bajaradi. Masalan, F1 tugmasi ko’pgina dasturlarda bajarilayotgan ish xaqida yordam chaqiruvchi maxsus vazifani bajaradi.

Klaviaturaning eng katta va keng qismi alfavit raqamli qismi bo’lib, tashqi ko’rinishdan u yozuv mashinkasini eslatadi. U matn va buyruqlar kiritish uchun ishlatiladi.

• 
  belgilarni yo’qotish;
  
• 
  belgilarni qo’yish;
  
• 
  noto’g’ri kiritilgan belgilarni tuzatish;
  
• 
  bo’sh satr qo’yish;
  
• 
  satr yo’qotish;
  
• 
  kichik matnlarni kiritish va tuzatish.
  

“SICHQONCHA” BOSHQARISH QURILMASI VA UNING TURLARI

“Sichqoncha” - kompyuterga axborot kiritish qurilmasidir. Kompyuterga ulanuvchi simi bilan birgalikda xaqiqatdan ham “Sichqoncha”ni eslatuvchi bu kulrang qutichaning ikki yoki uch tugmasi mavjud. Bundan tashqari, uning ostiga zo’ldir - sharcha o’rnatilgan bo’lib, tekis yuza ustida “Sichqoncha”ning surilishi natijasida ana shu zo’ldir aylanadi, bu esa o’z navbatida ekrandagi kursorni harakatlantiradi. “Sichqoncha” bilan kursorni harakatlantirishdan tashqari, undagi tugmalar yordamida dastur ishini boshqarish imkoniyatlari ham mavjud. Albatta, barcha dasturlar “sichqoncha” bilan ishlashga mo’ljallangan emas, ammo shunday dasturlar mavjudki, ularning ishini “Sichqoncha”siz boshqarish juda qiyin (masalan, tasvir muharrirlari bilan ishlaganda).

“Sichqoncha” tugmasining soniga qarab, ikki va uch tugmalikka bo’linadi. Ikki tugmalilarda “Sichqoncha”ning o’ng tugmasi ENTER tugmasi vazifasini bajaradi, chap tugmasi esa Escare tugmacha vazifasini bajaradi.

Uch tugmalilarda chetdagi o’ng va chap tugmalar xuddi ikki tugmalilardagi kabi vazifalarni bajaradi, o’rtasidagi esa odatda to’ldiruvchi ENTER tugmasiday ishlaydi.

Saqlanayotgan matnga nom berilib (fayl nomi) «enter» klavishi bosiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

S.A. Aripov “Kompyuter savodxonligi”

1. Abduqodirov, T.R. Azlarov –10 sinf uchun darslik