Zamonaviy pedagogikada ta’lim paradigma (modeli)lari. Pedagogik paradigma

Zamonaviy pedagogikada ta’lim paradigma (modeli)lari. Pedagogik paradigma (yunoncha paradeigma - misol, namuna) – pedagogika fani rivojining har bir bosqichida ta’limiy va tarbiyaviy muammolarni hal etish namunasi (modeli, standarti) sifatida ilmiy pedagogik hamjamiyat tomonidan e’tirof etilgan nazariy hamda metodologik kо‘rsatmalar tо‘plami bо‘lib, u ta’limning konseptual modeli sifatida qо‘llaniladi. Bugungi kunda ta’limning quyidagi paradigmalari keng tarqalgan:

1. 
   An’anaviy – konservativ (bilim paradigmasi)
   
2. 
   Ratsionalistik (bixevioristik)
   
3. 
   Fenomenologik (gumanistik) paradigma.
   
4. 
   Texnokratik.
   
5. 
   Ezoterik.
   

. Bilim olishning an’anaviy paradigmasi (modeli) (J.Majo, L.Kro, J.Kapel va boshqalar)
Unga kо‘ra ta’limning asosiy maqsadi - “Bilim, qanchalik qiyin bо‘lmasin bilim olish”. An’anaviy paradigma maktabning maqsadi yosh avlodga individual rivojlanishi hamda ijtimoiy tartibni saqlab qolishga yordam beruvchi madaniy meroslarning muhim elementlari – bilim, kо‘nikma va malakalar, ilg‘or g‘oyalar va qadriyatlarni saqlab qolish hamda ularni yoshlarga yetkazish muhim ekanligini yoritadi. Bilim olish paradigmasining asosiy maqsadi: ta’lim olish, taraqqiyot va madaniyatning eng muhim elementlarini avloddan-avlodga yetkazish
. Ratsionalistik (bixevioristik) paradigma (P.Blum, R.Ganye, B.Skinner va boshqalar). Ratsionalistik paradigma diqqat markazida ta’lim mazmuni emas, balki о‘quvchilar tomonidan turli bilimlarni о‘zlashtirilishini ta’minlovchi samarali usullari yotadi. Ta’limning ratsionalistik modeli asosini B.Skinerning ijtimoiy injeneriya bixevioristik (inglizcha behavior - xulqi) konsepsiyasi tashkil qiladi.
Gumanistik (fenomenologik) paradigmada (A.Maslou, A.Kombs, K.Rodjers, L.S.Vо‘godskiy va boshqalar) о‘quvchini erkin shaxs, ijtimoiy munosabatlar subyekti sifatida e’tirof etib, uning о‘ziga xos rivojlanish talablariga egaligini ta’kidlaydi. . Ular bolani rivojlantirish maqsadida uni shaxslararo munosabatlar jarayoniga yо‘naltiradi. Ta’limning fenomenologik (fenomen – yunoncha phainomenon – hisoblangan, ya’ni, mashhur, alohida nodir odam) modeli о‘quvchilarning individual-psixologik xususiyatlarini hisobga olib, ularning talab va qiziqishlariga hurmat bilan munosabatda bо‘lishni kо‘zda tutadi. Uning vakillari о‘quvchini nodir shaxs deb hisoblaydilar.