Zamonaviy informatika va axborot texnologiyalarining asosiy tushunchalari 1-ma’ruza Mavzu

                 2 bayt=16 bit 

1 

bit 

son 

ishorasi uchun 

15 bit sonning absolyut qiymat uchun 

Agar sxema bo’yicha 15 bitning hammasi 1ga teng 7 bo’lsa, u holda butun 

son eng katta absalyut qiymatiga ega bo’ladi: 

(111 1111 1111 1111

2

+1)-1=1000 0000 0000 0000

2

-=2

15

-1=32767 

16-razryadli  kompyuterlar  qayta  ishlashi  mumkin  bo’lgan  eng  katta  butun 

son 32767 ga teng. 

Agar  katta  miqdordagi  butun  sonlarni  qayta  ishlash  kerak  bo’lsa,  u  holda 

ularni saqlash uchun 2 baytdan ziyod xotira lozim bo’ladi. Prosessor bitta buyruq 

bilan  bunday  axborotni  qayta  ishlay  olmaydi.  Shuning  uchun  32767  dan  katta 

sonlarni qayta ishlash uchun maxsus dastur tuzish kerak bo’ladi. 

Butun sonlarni qayta ishlash jarayoni bo’yicha aytilgan fikrlar haqiqiy (kasr) 

sonlari uchun  ham tegishli bo’ladi. Odatda 16-razryadli kompyuter kasr sonlarnini 

qayta ishlay olmaydi, buning uchun maxsus dastur ishlatiladi. 

Kompyuter  xotirasida  haqiqiy  sonlar  odatda  4  baytni  egallaydi.  Haqiqiy 

sonning  o’zi  eksponensial  (qo’zg’aluvchan  nuqtali)  ko’rinishda  tasvirlanadi. 

Masalan, 

-184.525  soni    -0.184525Ye+3  ko’rinishida  yoziladi.  Bu  yerda  184525 

sonning mantissasi, 3 esa son tartib (Ye+3 yozuv 10

3

ni anglatadi. 

4  baytdan  iborat  yacheykada  sonning  mantissasi  ishorasi  bilan  tartibi 

ishorasi  bilan  saqlanishi  lozim.  Haqiqiy  sonlarning  saqlanilish  sxemasi  quyida 

berilgan. 

4 bayt=32 bit 

7 bit tartib uchun       25 bit son mantissasi uchun 

Bu  sxema  bo’yicha  son  eng  katta  absalyut  miqdori  2

6

-1=63  ga  teng, 

mantissasi  eng  katta  qiymati  2