Zamonaviy informatika va axborot texnologiyalarining asosiy tushunchalari 1-ma’ruza Mavzu

Kompyuterlarda axborotlarni tasvirlanishi 

Har qanday axborotni katta bo’lmagan oddiy qismilarga bo’laklarga bo’lish 

mumkin. Masalan, matn harflardan va belgilardan, son raqamlar  ketma-ketligidan 

iborat  bo’ladi.  Harf-bu  matnli  axborotlarning,  raqam  esa  –  sonlarning  elementlar 

bo’ligidir. 

Axborot kodlangan deyiladi, agar uning ixtiyoriy bo’ligi sonlar ko’rinishida 

ifodalangan bo’lsa. Bunday sonlar kodlar deb yuritiladi. Matnning har bir harfini 

kodlarga almatirish orqali kodlash mumkin bo’ladi. 

Kompyuter  faqat  kodlangan  axborotlarni  qayta  ishlaydi.  Axborotlar  bilan 

ishlanganda  uning  kompyuter  xotirada  egallangan  hajmini  bilish  kerak  bo’ladi. 

Buning uchun o’lchov birliklaridan foydalaniladi. 

Axborotlarning eng kichik o’lchov birligi bit hisoblanadi. Bir bit axborot- bu 

ikkilik raqam 0 yoki 1 dan iborat bo’ladi. Bit -  axborotlarning eng kichik o’lchov 

birligidir.  Shuning  uchun  kompyuterda  axborotlarni  elementar  qismlarini  qayta 

ishlash  uchun  kattaroq  o’lchov  birligi  –  bayt  ishlatiladi.  Bir  bayt  bu    sakkiz 

---

razryadli  kod  orqalibo’lib,  u  yordamida  qanday  kattalikdagi  butun  sonni  yozish 

mumkin degan savol hosil bo’lishi mumkin.  

Bu  son  8  bitning  hammasi  1  ga  teng  bo’lgan  sondir.  Uning  o’nli  sanoq 

sistemasidagi  qiymatini  aniqlash  uchun,  unga  1  sonini  ham  qo’shamiz    ham 

ayiramiz.