Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija

IQTISODIYOT FANLARI 
 
 
MARKETING FANINI O'QITISHDA MINTAQADA TOVAR VA XIZMATLAR 
BOZORI SAMARADORLIGINI BAHOLASHGA INNOVASION YONDOSHUV
 
M.M.Tairova 
Buxoro davlat universiteti. Iqtisodiyot  kafedrasi dotsenti 
 
Iqtisodiyotni liberallashtirish sharoitida tovar va xizmatlar bozorini rivojlantirish, uni oziq-ovqat va 
boshqa  xalq  iste’moli  tovarlari  bilan  to‘ldirish  respublikamizda  amalga  oshirilayotgan  iqtisodiy 
islohotlarning ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Shu bois, olib borilgan tahlillardan kelib chiqib, 
Xorazm  viloyati  mintaqasida  tovar  va  xizmatlar  bozori  samaradorligini  quyidagi  usullar  orqali  baholash 
taklif etiladi: 
SWOT tahlil usuli. Ma’lumki, mintaqada tovar va xizmatlar bozorining samaradorligini baholash uni 
tahlil  qilishni  talab  qiladi.  Buning  uchun  SWOT  tahlilni  amalga  oshirish  iqtisodiyot  va  aholi  turmush 
farovonligiga uning qanchalik darajada ta’sir eta olish salohiyatini ko‘rsatadi (jadval). 
Mintaqada tovar va xizmatlar bozori samaradorligini baholash bo‘yicha SWOT tahlil jadvali1 
Kuchli tomonlar 
Zaif tomonlar 
ijtimoiy-iqtisodiy muhit; 
savdoning ixtisoslashuvi; 
zamonaviy xizmat turlarini o‘sishi; 
aholini iqtisodiy faoliyati. 
norasmiy savdoni mavjudligi; 
ayrim xizmatlarda narxlarning egiluvchanligi; 
bir maromda taraqqiy topmaganlik; 
tavakkalchilik holatlari. 
Imkoniyatlar 
Xavf-xatarlar 
yanada kengaytirish va yiriklashtirish; 
ulgurji tovarlarni sotish; 
chetdan xaridor jalb etish; 
ishchanlik orqali daromad olish. 
ichki monopollashuv holatlari; 
korxonalarning bankrot bo‘lishi; 
yangi raqobatchi guruhlarning paydo bo‘lishi; 
turli o‘zgarishlarni paydo bo‘lishi. 
Jadvalga  asosan,  mazkur  tahlilning  natijasi  tovar  va  xizmatlar  bozori  samaradorligini  oshirishga 
xizmat  qiluvchi  tizim  hisoblanadi.  Bu  esa  mamlakat  iqtisodiyotining  eksport  va  importga  bog‘liqligini 
kuchaytirib, bozordagi ayirboshlash jarayonlarini takomillashtiradi. 
Kompleksli  tahlil  usuli.  Mazkur  tahlil  mintaqada  tovar  va  xizmatlar  bozori  samaradorligini 
oshiruvchi variantlardan biri sifatida o‘z ichiga iqtisodiy tarmoqlarni barqaror rivojlantirishni taqozo qiladi. 
Bu baholash tovar va xizmatlar bozorini samarali tashkil etish va rag‘batlantirish, turli resurslaridan oqilona 
foydalanish,  iste’molchilarga  servis  xizmati  ko‘rsatishni  jadallashtirish  asosida  kelajakda  mintaqaning 
iqtisodiy salohiyatini oshirishni ta’minlaydi. 
Korrelyatsion-regression  tahlil  usuli.  Ma’lumki,  korrelyatsiya  va  regressiya  tahlilining  asosiy 
vazifalaridan biri o‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi bog‘lanishning mavjudligi, uning ko‘rinishi va 
miqdoriy ifodasini tahlil qilish hisoblanadi. Buni korrelyatsiya koeffitsiyentlari tahlili yordamida bajariladi. 
Umuman  olganda,  mazkur  tahlillar  asosida  mintaqada  tovar  va  xizmatlar  bozori  samaradorligini 
oshirishdagi  ustuvor  masalalar  hal  qilinadi  hamda  tovar  ishlab  chiqaruvchi  va  xizmat  ko‘rsatuvchi 
korxonalarni samarali boshqarish mexanizmlarini ishlab chiqishga imkon beradi. 
Adabiyotlar: 
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmoni.  “O‘zbekiston  Respublikasini  yanada 
rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”. 2017 yil 7 fevral. 
 
 
 

---

 
213