Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Ключевые слова
:
образовательная модель, педагогическая 
техника, педагогическая технология, педагогическая система, 
педагогическая способность, педагогическое сотрудничество. 
 
Bugungi kunda har bir ongli fuqaro tarbiya asoslari bilan tanish 
bo’lishi, o’zida muloqot madaniyatini joriy etishi, yosh avlodni kamil 
inson qilib yetkazish jarayoni qonuniyatlarini o’zlashtirishlari shart bo‘lib 
qoldi. Boshqacha so’z bilan aytganda, pedagogika jamiyat ehtiyoji va 
shaxs rivojiga hamohang fandir. 
Yangi ming yillikda pedagogik tizim ishtirokchilari – o’qituvchi va 
o’quvchi (talaba) faoliyatini “sub’ekt” qonuniyatlari asosida tashkil etish 
ta’limda ko‘zlangan natijani kafolatlaydi, ya’ni hamkorlikdagi pedagogika 
“ish”ga to’liq tushadi: ta’lim-tarbiya mazmuni eng so’nggi innovatsion 
jarayonlar bilan ta’minlanib boradi. Pedagogik jarayon markazida o’z 
imkoniyatlarini to‘la namoyish eta oladigan, turlicha hayotiy vaziyatlarda 
javobgarlikni his etgan holda ongli ravishda yangi tajribalarni qo’llay 
oladigan yaxlit shaxs turadi. Demak, ertaga “talabalar” pedagogikasi 
“munosabatlar” aylanishiga shubha yo’q.
Masofaviy o’qitish-yangi va ancha progressiv bo’lgan o’qitish 
shaklidir. Bu usulning turli xil ta’lim muassasalariga, xususan, iqtisodiy, 
ijtimoiy, 
huquqiy 
sohalarga 
tadbiqi 
o’quvchi-talaba 
va 
o’qituvchi(pedagog)larni dunyoning ilg’or ilmiy maktablarining yuqori 
sifatli o’quv-uslubiy ishlanmalari, zamonaviy va so‘nggi axborotlaridan, 
qaerda bo’lishidan qat’iy nazar, to’g’ridan-to’g’ri foydalanish imkoniyatini 
beradi. Bularning barchasini e’tiborga olgan holda Oliy va o‘rta maxsus 
ta’lim vazirligi «Ustoz» fondi qiyofasida jahon institutlari bilan oliy 
ta’limda masofaviy o‘qitish usuli komponentlarini tatbiq qilish haqida 
kelishuv tuzildi. 
Masofaviy o’qitish talabaga ijobiy ta’sir etadi. O’zini o’zi tashkil 
etishda, bilim olishga intilishda, kompyuter texnikasi bilan o’zaro ishlash 
va mustaqil ma’suliyatli vazifalarni hal qilishda uning ijodiy va tafakkur 
salohiyatini o‘stiradi. Masofaviy o’qitish sifati kunduzgi ta’lim olish 
tartibidan sifat jihatidan qolishmaydi. Masofaviy o’qitish quyidagi 
ijtimoiy ahamiyatli masalalarni yechishga ta’sir etishi lozim: 
–
ta’lim xizmatlarida aholining ehtiyojini amalga oshirish; 
–
sifatli tayyorlangan mutaxassislar bilan davlat ehtiyojlarini 

---

644 
qondirish; 
–
aholining ijtimoiy va professional harakatchanligini oshirish; 
–
tadbirkorlik va ijtimoiy faolligi, o’zligini anglashi tevarak-atrof 
to’g’risidagi bilimlarni kengaytirish; 
–
davlatimizning oliy maktablarida yig’ilgan bilimlar hamda 
kadrlarning moddiy salohiyatini saqlash va ko’paytirish; 
–
butun jahon hamjamiyati chegarasida ta’lim fazosining har bir 
nuqtasida nostrifikatsiyalangan ta’lim olish imkoniyatini ta’minlashni o‘z 
ichiga olgan yaxlit ta’lim fazosini rivojlantirish; 
–
geosiyosiy masalalarni yechish va boshqalar. 
Masofaviy o’qitishning tashkiliy asoslari
. Masofaviy o’qitish 
texnologiyasidan foydalanuvchi o’quv tashkilotlari faoliyatini tahlil qilish, 
umumiy tashkillashtirishning o’ziga xosligini ochib beradi: 
–
uzluksiz ta’lim; 
–
o’quv jarayonining olib borilishiga individual yondashish; 
–
geografik joylashishi uzoq bo‘lgan o‘quv muassasalarini yetakchi 
oliy 
o‘quv 
yurtlari 
bazasi 
markazida 
masofaviy 
o‘qitishni 
markazlashtirish; 
–
tinglovchilar 
yo‘nalishiga 
ko’ra 
o’qituvchi(pedagog)-
maslahatchilarning mavjudligi. 
Masofaviy o’qitishning qulayligi
. Kelgusida maqsadga muvofiq 
ravishda laboratoriya amaliyotlarini o’tkazishni qisqartirish mumkin. 
Masofaviy 
o’qitish 
nazorati
. 
Bu 
o’rganilayotgan 
o’quv 
materiallarining nazariy o‘zlashtirilish natijalarini tekshirishdan iborat. 
Test haqiqatdan ham fan bo‘yicha juda ko’p savollardan tashkil topgan 
bo’lishi kerak hamda har bir savol uchun bir nechta javob variantlari taklif 
etiladi. Talaba ular orasidan to’g’ri javobni tanlashi lozim. Testlar o’z-
o’zini tekshirishga yaxshi mo’ljallangan va individual mashg’ulotlar uchun 
juda qulay. 
Masofaviy o’qitish qatnashchilari, ya’ni tinglovchilar, o’quvchi-
talabalar va o’qituvchi(pedagog)lar yetarli darajada tayyor bo‘lishlari, 
ya’ni masofaviy o‘qitishning o’rgatish usullaridan, vositalaridan va 
tashkiliy shakllaridan foydalana bilishlari kerak. Shuning uchun ham 
fundamental informatika AKTlarning nazariy va amaliy asosi sifatida
masofaviy o’qitishning harakatga keltiruvchi kuchi va uning ajralmas 
qismi bo‘lishi shart.
Modul – pedagogik texnologiyani tashkil etuvchi, uning tarkibiy 
bo’laklarini ifodalovchi tushunchadir. Bunday bo’laklar kichik modul, 
birlamchi modul, modullar to‘plami, modullar darajasi va modullarning 

---

645 
majmuaviy tuzilmasi kabi turlardan iborat bo‘ladi. Modullar o’z ko’lamiga 
ko’ra mayda, o’rtacha va yirik bo’lishi mumkin. Ularning bir-biriga 
nisbatan proporsionalligi qat’iy bo’lmasligi, ularning o’zaro ta’siri 
umumiy jarayonda turlicha bo’lishi mumkin.
Xulosa qilib shuni aytish joizki modulli o’qitish – pedagogik 
jarayonni ilmiy va metodik jihatdan tartibli va maqsadga muvofiq 
bajarishga xizmat qiladi. Har qanday pedagogik texnologiyaning tarkibiy 
bo‘laklari o‘zaro joylashuvi va pedagogik texnologiya jarayonlarini 
amalga oshirish ketma-ketligining oldindan belgilangan tartib-qoidalari 
algoritm deyiladi.
Eng kichik bo’lak pedagogik texnologiyaning o’ziga xos qismi 
bo’lib, bunday kichik modullardan birlamchi modul tashkil topadi. 
Modullar to’plami o’qitish jarayonini ilmiy tashkil etishga va uning sifat 
hamda samarasini ta’minlash uchun qo’llaniladi. Modullarning 
o’zgaruvchan va modernizatsiyalanadigan tabiati tufayli ulardan dinamik 
ravishda foydalaniladi.