Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Xulosa 
O’rnida shuni aytish mumkinki,yosh avlodni ma'naviy-axloqiy 
tarbiyalashda xalqimizning boy milliy. madaniy, tarixiy an'analariga, urf-
odatlariga hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali, 
zamonaviy pedagogik texnologiyaning ishlab chiqilib, amaliyotga joriy 
etilishi, shaxsni tarbiyalash va uni har tomonlama kamol toptirishning 
ustuvorligini ta'minlash; umumiy hamda milliy pedagogik madaniyatni 
oshirish; mamlakatimiz fuqarolari orasida milliy mafkuraviy tarbiya 
ishlarini takomillashtirish «Oila, mahalla, maktab hamkorligi» 
konsepsiyasining asosiy maqsadidir.

---

508 
PEDAGOGIK MUNOSABATLARNI INSONPARVARLASHTIRISH 
VA 
DEMOKRATLASHTIRISH
 
Mannobjonova O. - Andijon davlat universiteti Chet tillari 
fakulteti talabasi 
 
 
Annotasiya
: 
ushbu 
maqola 
pedagogik 
munosabatlarni 
insonparvarlashtirish 
va 
demokratlashtirishga 
yo’naltirilgan 
ayrimpedagogik texnologiyalari haqida yoritilib o’tilgan. 
 
Kalit so’zlar
: pedagogik munosabatlar, insonparvarlashtirish, 
demokratlashtirish. 
 
Аннотация
: технологии, направленные на гуманизацию и 
Демократизацию педагогических отношений. 
 
Ключевые слова
: педагогические отношения, гуманизация, 
демократизация.
Pedagogik 
munosabatlarni 
insonparvarlashtirish 
har 
bir 
talabaningsifatli ta’lim olishini, talaba uchun erkin muhit va o’zfikrini 
erkin bayon etish Imkoniyatlarini yaratadi. Hozirgi ta’lim–tarbiya tizimini 
rivojlantirishda 
insonparvarlashtirishning 
amalga 
oshirilish 
katta 
ahamiyatga ega. Ta’lim -tarbiya sohasida pedagogik munosabatlarni 
insonparvarlashtirish va Demokratlashtirish hozirgi taraqqiyot darajasini 
yanada oshirib borishda аsosiy omillardan hisoblanadi. Ta’lim –tarbiya 
sohasi o’zida falsafa, psixologiya va pedagogikaning insonparvarlik 
g’oyalarini mujassamlashtiradi. Bug’oyalarning diqqat markazida mustaqil 
va keng fikrlash qobiliyatiga ega bo’lgan,ongli yashaydigan komil 
insonlarni voyaga yetkazish maqsadi va vazifasi turadi. Pedagogik 
munosabatlarni 
Insonparvarlashtirish 
va 
demokratlashtirish 
orqali 
pedagogik 
jarayonda 
hamkorlik, 
g’amxo’rlikning 
vujudga 
kelishi,o’quvchilar shaxsini xurmat qilish va e’zozlash orqali shaxsning 
tahsil olishi ijod qilishi va o’z o’zini rivojlantirishiga qulay ijtimoiy-
psixologik va do’stona muhit yaratiladi. Ta’lim tarbiya sohasida pedagogik 
munosabatlarni insonparvarlashtirish uchun o’qituvchi: 
-
o’zining shaxsiy sifatlari va fazilatlarini taxlil qilishi,bu boradagi 
kamchiliklarni aniqlashi va ularga barxam berish yo’llarini qo’llashi; 
-
pedagogik jarayonda do’stona muhit,xamkorlik va g’amxo’rlikni 
vujudga 

---

509 
keltirish yo’llarini belgilashi; 
-
talabalar shaxsni xurmat qilish va e’zozlash yo’llarini egallashi, 
o’qitish 
jarayonida do’stona va qulay ijtimoiy-psixologik muhitni yaratish 
ko’nikma 
va malakalarini egallagan bo’lishi; 
ushbu sharoitlarning bajarilishini ta’minlash umumiy o’rta ta’lim sifatini 
oshirishning eng bevosita va samarali yo’llaridan biri bo’lib,uni amalga 
oshirish uchun o’qituvchilarning bilimlarini va pedagogic mahoratlarini 
takomillashtirish,ta’limning samarali jarayonini ta’minlaydigan va uni 
ko’zda 
tutilgan yakuniy natija tomon yo’naltirish imkoniyatini beradigan ish 
sharoitlarini yaratish lozim. 
Pedagogik texnologiya jarayonini o’rganishning soddalashtirilgan 
tartibini 
quyidagicha tushunish mumkin: 
-
tushuntirish–axborotning ma’no-mazmunini,undan foydalanish 
tartibini turli vosita va usullarni qo’llab,tushuntiruvchining o’zi 
tushunggan 
darajada boshqalarga yetkazish faoliyatidan iborat jarayon; 
-
tushunish–axborotningma’no-mazmunini idrok qilish,undan 
ko’rsatilgan tartibda mustaqil foydalana olish; 
-
o’rgatish–axborotdan foydalanish va turli harakatlarni bajarish 
ko’nikmalarini o’rgatuvchining o’zi o’rganggan darajada boshqalarning 
takrorlay olishini turli vosita va usullarni qo’llab amalga oshirish 
faoliyatidan 
iborat jarayon; 
-
o’rganish–axborotdan foydalanish va turli harakatlarni ko’rsatilgan 
tartibda mustaqil bajarish ko’nikmalarin iegallash; 
---o’zlashtirish–tushunish,o’rganish orqali axborotning ma’no-mazmuni, 
undan foydalanish yoki harakatlarni bajarish tartibi to’g’risida bilim va 
ko’nikmalar hosil bo’lishi; 
Ta’lim 
–tarbiya 
sohasida 
pedagogic 
munosabatlarni 
demokratlashtirish 
ta’lim tizimidagi formalizm, byurokratizmni yo’qotib, pedagogik 
hamkorlikni 
yuzaga keltirish va ta’lim tizimida o’quv-bilish faoliyatini tashkil etishda 
ularga tanlash imkoniyati berilishidir. Demokratlashtirilgan jarayonni 
insonparvarlashtirish o’quv-tarbiya jarayonining maqsadini amalga 

---

510 
oshirish,tehsil oluvchilarning o’quv-bilish va ma’naviy ehtiyojlarini 
qondirish, o’quv mehnatining xarakteri va mazmunini o’zgartiradi va 
shaxsning uyg’unlik rivojlanishi uchun qulay psixologik va do’stona 
muhit 
yaratadi. Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va ta’lim-tarbiya 
jarayonida har bir ta’lim oluvchida mavjud bo’lgan ehtiyojlar, qiziqishlar, 
iqtidor va imkoniyatlar asosida ijobiy shaxsiy fazilat va xislatlarni 
shakllantirish va rivojlantirishni ko’zda tutadi. 
Pedagogik 
munosabatlarni 
insonparvarlashtirish 
va 
demokratlashtirishga 
yo’naltirilgan ayrim pedagogik texnalogilar; 
Texnologiya biror ishda,mahoratda,san’atda qo’llaniladigan usullar 
yig’indisi. Texnologiya ishlov berish, ahvolni o’zgartirish san’ati,mahorati 
va 
metodlari yig’indisi. Pedagogik texnologiya o’quv-tarbiya jarayoni uchun 
loyihalanadi va belgilanggan maqsadni yechishga qaratiladi.Bugunggi 
kunda fan-texnika rivojlanishi bilan inson faoliyati chegarasini hoyatda 
kengayib bormoqda va yanggi texnologiyalar kirib kelishi shundan dalolat 
beradiki, endilikda yanggi metodikalar jarayonning ajralmas qismiga 
aylanib 
borayotgan, unga xususiyatlarini joriy etadigan yangi texnikaviy 
axborotlar ham mavjud bo’lib,ular pedagogik texnologiyalarni real 
vositalarga aylantirdi. Hozirda mavjud bo’lgan pedagogik texnologiyalarni 
bir qancha belgilarga qarab turlarga ajratiladi.Bu pedagogic texnologiya 
doimokompleks xarakterga ega bo’lib, u faqat bittagina omildan, 
metoddan, 
tamoyildan foydalanmaydi. Lekin har bir pedagogic texnologiyada asosiy 
e’tibor ta’lim jarayonining u yoki bu tomoniga qaratilishi natijasida ularni 
shu belgilar bo’yicha turlarga ajratiladi. Bulardan tashqari,shaxsning 
xususiyat va sifatlari tarkibiga yo’naltirilganlik bo’yicha pedagogik 
texnologiyalar quyidagi turlarga ajratiladi; 
-
fanlar bo’yicha bilim,o’quv ko’nikmalarini shakllantirishga 
yo’naltirilgan 
Axborot texnologiyalari; 
-
aqliy faoliyat usullarin ishakllantirishga yo’naltirilgan–operatsion 
texnologiyalar; 
-
estetik va axloqiy usullarni shakllantirishga yo’naltirilgan axborot 
texnologiyalari; 
-
shaxsning o’z-o’zini rivojlantirish mexanizmlarini shakllantirishga 

---

511 
yo’naltirilgan texnologiyalar; 
-
fikrlash 
qobiliyatini 
rivojlantirishga 
yo’naltirilgan 
evristik 
texnologiyalar; 
-
amaliy faoliyat sohasini rivojlantirishga yo’naltirilgan amaliy 
texnologiyalar; 
Pedagogik texnologiyalarni yuqorida aytilganlardan tashqari bir 
qancha 
belgilarga ko’ra ham turlarga ajratiladi. Bunday turlarga ajratishlar har bir 
pedagogik texnologiya o’ziga xos serqirra ekanligidan kelib chiqadi va 
Ularni ilmiy-nazariy hamda amaliy maqsadlar nuqtai–nazaridan chuqur 
Tahlil qilishga,o’zlashtirishga,yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. 
Talabalarning qobiliyatlari darajasida ta’lim berishning demokratiktizimi 
Ularga fanlar bo’yicha chuqurlashtirilgan, ixtisoslashtirilgan hamda 
inklyuziv 
ta’lim berish va boshqa yo’nalishlardan iborat. Bu yo’nalishlarning har biri 
o’ziga xos maqsadlarn iko’zda tutadi va ularni amalga oshirish bo’yicha 
tegishli ishlar olib borilmoqda. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bu ma’lumotlar bilan tanishish 
asosida Zamonaviy pedagogik munosabatlarni uzluksiz rivojlantirish va 
har bir 
bo’lajak pedagog o’z nazariy bilimlarini va kasbiy pedagogik 
mahoratlarini 
muntazam oshirib borishi zarur hisoblanadi. Buning uchun bo’lajak 
pedagog o’z sohasining ustasi, har bir darsda o’quv nazariy darslar uchun 
tegishli darsliklar, qo’shimcha adabiyotlar, tavsiyalar, o’z fanini 
o’qitishning 
ilg’or texnologiyalari, ta’lim-tarbiya sifati va samadorligini oshirish 
maqsadida ushbu ma’lumotlar bilan tanishib boorish lozim. Eng asosiysi 
har 
bir bo’lajak pedagog o’rganganlarini talabalar bilan darslarda ham va 
boshqa ta’lim-tarbiyaviy, jamoat ishlarida ham yuksak mahorat bilan 
qo’llay 
olishligi hozirgi kunda dolzarb mavzulardan biri hisoblanadi.